Orris Herfindahl ve Albert Hirschman adlı iktisatçılar tarafından formülize edilmiş olan ve literatürde Herfindahl Endeksi (HHI) olarak bilinen ölçüm sistemi, herhangi bir sektördeki rekabet düzeyini tespit etmeye yarıyor.

Oldukça basit bir formüle sahip olmakla birlikte bu endeks, özellikle ABD’de gerçekleştirilen şirket birleşmelerinin rekabeti menfi yönde etkileyip etkilemediğinin anlaşılmasında ilgili devlet kurumları tarafından aktif bir biçimde kullanılmakta.

Bu yüzden, Havayolu 101 olarak bu endeksi ciddiye alıyoruz.

Dediğimiz gibi, endeksin formülü çok basit.

Bir sektörde bulunan firmaların pazar paylarının kareleri toplanıyor. Ve çıkan toplama göre sektördeki rekabet düzeyi belirleniyor.

HHI < 100 : Rekabet düzeyi çok yüksek

HHI < 1000 : Piyasa pek yoğunlaşmamış (rekabet düzeyi manasında)

1000 < HHI < 1800 : Piyasada orta derece yoğunlaşma var

HHI > 1800 : Piyasada yüksek düzeyde yoğunlaşma var

HHI = 10.000 : Tekel piyasa

Örnek:

Bir pazarda payları sırasıyla %80, %15 ve %5 olan üç firma olduğunu varsayalım. HHI formülüne göre her üç rakamın karesini alıp toplayacağız.

6400 + 225 + 25 = 6650

Bu sonuca göre bu pazardaki rekabet düzeyinin düşük olduğunu rahatça söyleyebiliriz.

Şimdi gelelim bu endeksin havayolu sektörü ile alakasına.

ABD ve AB iç hatları dışında sektörde pek de rekabet olmadığı iddiamı bir kez daha seslendirmek istiyorum.

Avrupa’daki üç farklı teorik şehir çiftinden bir HHI hesabı yapalım:

Pazar A:

• X: %60
• Y: %37
• Z: %1
• HHI: 4970

Pazar B:

• X: %52
• Y: %29
• Z: %12
• HHI: 3689

Pazar C:

• X: %52
• Y: %37
• Z: %1
• HHI: 4074

Görüldüğü üzere, HH endeksine göre yapılan hesaplamalarda bırakın rekabetin yüksek olmasını, orta seviyede bir yoğunlaşma dahi elde edilememiş.

Örnek olarak alınan şehir çiftlerinin tamamında yüksek oranda yoğunlaşma var.

Ticarî havayolu sektörü aslında, söylenenin aksine rekabet oranının pek de fazla olmadığı bir alan.

HH endeksi de bunu ispatlamıyor mu?