Havayolu 101’in kitap notları bölümünde bu kez, 1995 yılı basımı olan “Turbulent Skies” adlı çalışmayı ele alıyoruz.

(ISBN-13: 978-0471109617)

Havayolu sektörünün tarihini Amerikan bakış açısıyla aktaran kitap özellikle, akıcı üslubuyla dikkat çekiyor.

T. A. Heppenheimer tarafından kaleme alınan eser, 400 sayfadan oluşuyor.

İşte, Turbulent Skies adlı kitaptan satır başları:

1. Boeing’in kurucusu olan William Boeing, aynı zamanda United Airlines’ın da kurucusu. Ama daha o tarihlerde federal hükümet bir karar alıyor ve hem uçak üretip hem de havayolu şirketi işletilemez diyerek, William Boeing’in, United’ı satmasını sağlıyor.
2. American Airlines başkanı C. R. Smith, Douglas ile görüşerek daha fazla yolcu taşıyabilen bir DC-2 istiyor. Böylece DC-3 doğuyor. 1936 yılının Haziran ayında ilk seferini yapıyor. Ayrıca DC-3, yataklı hale getirilip gece yolculuğu yapma imkânı veriliyor.
3. Jet motorlarının geliştirilmesinde İkinci Dünya Savaşı’nın büyük etkisi var.
4. Savaş sırasında 10.000 civarında DC-3 hizmete alınmış ve savaş sonunda atıl durumdaki bu kadar çok uçak problem olmuş. THY gibi şirketlere ucuza satılmış.
5. ILS sistemi 1947 yılında Braniff’in tüm uçaklarında bu sistemi kullanmaya başlamasıyla yaygınlaşıyor. Düşük görüş altında da iniş yapmak mümkün hale geliyor.
6. de Havilland Comet, jet motorlu ilk ticari uçak olarak 1949’da test uçuşlarına başladı. 1952’de hizmete girdi.
7. Ama 1954’te metal yorgunluğu sebebiyle arka arkaya yaşanan kazalar, Comet’in sonu oldu.
8. PanAm (Juan Trippe), Ekim 1955’te 20 adet B-707 ve 25 adet DC-8 siparişi verdiğini duyurdu. Bu sipariş, jet çağına geçişte çok önemli bir dönüm noktasıdır.
9. 1950’lerin sonunda jete geçişle birlikte yolcu sayısı patlıyor. Ama havaalanları yetersiz kalıyor. Bu yüzden bir çok yeni havaalanı yapılıyor.
10. Aynı şekilde yetersiz kalan hava trafik kontrolü de VOR, ILS, radar gibi yeni sistemlerle iyileştiriliyor.
11. 1960’ların sonunda Boeing 747, DC-10 ve Lockheed L-1011 arasında büyük rekabet yaşanıyor. Bu yüzden uçak fiyatları aşırı derecede düşüyor ve bu durum bu üç firmayı iflasın eşiğine getiriyor.
12. Concorde’a karşı ABD’nin SST (Super Sonic Transportation) programı var. Ama artan maliyet ile çevreci örgütlerden gelen baskılar (ses ve hava kirliliği) karşısında program Aralık 1970’te iptal ediliyor. Bu da Boeing’i bir hayli zora sokuyor.
13. L-1011 yüzünden hem Lockheed hem de motorlarını üreten Rolles Royce iflasın eşiğinden dönüyor. Her ikisini de kendi devletleri kurtarıyor. Zaten L-1011, Lockheed’in son ticari uçak modeli oluyor.
14. Concorde: 7 British Airways + 7 Air France + 6 test uçağı üretimi yapılıyor. Toplam sadece 20 adet.
15. Eylül 1970’te Filistin Kurtuluş Örgütü aynı anda 4 uçağı kaçırıp ortalığı ayağa kaldırıyor. Bundan sonra yolculara karşı daha sıkı emniyet tedbirleri uygulanmasına başlanıyor.
16. 1981 yılında ABD’deki hava trafik kontrol memurları greve gidiyor. Bunun üzerine başkan Reagan, 11.345 kişiyi işten atıyor. Yani toplam personel sayısının %90’ı.
17. Bu yüzden büyük havalimanlarındaki seferlerde %50’ye varan azalma yaşanıyor. Ama bir kaç hafta içinde işler normale dönmüş.
18. A300, Airbus’ın ürettiği ilk model. ABD’de ilk kez Eastern Airlines 1978 yılında bunlardan satın alıyor. Böylece Airbus’ın önü açılmış oluyor.
19. A310, 300’den daha küçük bir model.
20. 1984’te A320 ve 1986’da da A330/340 programı başlatılmış. A320 1987, A340 da 1993’ten itibaren seferlere başladı. THY, A340′ın ilk müşterilerinden.
21. Airbus’ın aldığı devlet yardımları, ABD tarafından (Boeing) sürekli eleştirilmiştir.

Turbulent Skies – Table of Contents

1. First Stirrings
2. In Lindbergh’s Path
3. The Watershed
4. This New Fire
5. Like the Red Queen
6. A Rising of Eagles
7. A Time of Unreadiness
8. Toward New Horizons
9. Passage through Gethsemane
10. Search for Safety
11. European Renaissance
12. Shake-up and Shakeout