Havayolu 101’in tarih bölümünde bu kez, Avrupa Birliği (AB) ve havayolu sektöründeki rekabeti konu alan eski bir haberi irdeliyoruz.
Haber, 26 Ekim 1992 tarihine ait ve Milliyet Gazetesi’nde yayımlanmış.
Avrupa Göklerine Kimler Hükmediyor?
AB, 1988 yılından itibaren ticarî havayolu sektöründeki katı kuralları, üye devletleri kapsayacak şekilde esnetmeye başlamıştı.
Bu açıdan, 23 Temmuz 1992 tarihinde kabul edilen düzenlemeler, AB havacılık pazarı açısından tam manasıyla bir kilometre taşı niteliğindedir.
Yukarıda bahsettiğimiz haber, bu yeni döneme değiniyor.
Bu düzenlemeyle birlikte, o tarihlerde dünya genelinde görülmekte olan ekonomik durgunluğa, yükselen rekabet düzeyinin ekleneceği ön görülerek, bu yeni durumun sektördeki mevcut şirketlerin bazılarını çok zorlayacağı belirtilmiş.
British Airways, Lufthansa ve Air France’ın yeni döneme hazır olduğu, ancak Iberia, SAS, Finnair, Olympic Airways gibi şirketlerin rekabete ayak uydurmakta zorlanacağı iddia edilmiş.
Artan rekabetin yolculara, daha fazla uçuş alternatifi ve daha ucuz bilet fiyatları olarak müspet bir biçimde yansıyacağı yine haberde yer alan başka bir nokta.
Netice olarak, AB havacılık pazarının serbestleşmesi (deregulasyon) sonucunda Avrupa göklerine kimlerin hükmettiğine bakıldığında, 1992 tarihli o haberde hiç hesaba katılmayan birileri olduğu görülüyor:
“Düşük Maliyetli Taşıyıcılar”
Ryanair ve easyJet’in başını çektiği bu grup, AB havacılık pazarının tamamen serbestleştiği 1997 yılı sonrasında bir çok alışkanlığı değiştirerek, büyük bir başarıya imza attı.
Sadece bu iki şirketin yıllık yolcu sayısı toplamı, 120 milyonun üzerinde.
Her şeye rağmen network taşıyıcılar da, sektörde yaşanan paradigma kaymasına karşı göstermiş oldukları mücadeleden ötürü tebrik etmek gerekiyor.
İşte AB havacılık pazarının şeklini değiştiren düzenlemelerin adımları.
1.Paket: 14 Aralık 1987’de kabul edilerek, 1 Ocak 1988 tarihinde devreye giren ilk paketle birlikte, AB havacılık pazarıyla ilgili bazı kurallar yumuşatılmaya başlanmıştır. Birlik içerisindeki uçuşlara yönelik bilet fiyatları ve kapasite ayarlamalarına devletlerin müdahale etme yetkisi nispeten kısıtlanmıştır.
2.Paket: 24 Temmuz 1990’da kabul edilerek, 1 Kasım 1990 tarihinde devreye girmiştir. Bilet fiyatları ve havayolu şirketlerinin kapasite paylaşımları konularında tamamen olmamakla birlikte daha fazla serbestlik sağlanmıştır. Şirketlere, tescil edildikleri devlet ile AB üyesi diğer devletler arasında istedikleri kadar yolcu ve kargo taşıması yapma imkânı verilmiştir.
3.Paket: 23 Temmuz 1992’de kabul edilerek, 1 Ocak 1993 tarihinde devreye girmiştir. Havayolu şirketleri bu paket sonucunda, AB içerisinde tam kabotaj hakkına sahip duruma gelmiştir. Üçüncü Paket, kendi içerisinde iki kademeden oluşmaktadır.
1.Kademe: 1 Ocak 1993 tarihinden itibaren AB içerisindeki uçuşlarda havayolu şirketlerine tarife ve kapasite serbestliği getirilmiştir.
2.Kademe: 1 Nisan 1997 tarihinde devreye girmiş ve havayolu şirketlerine AB içerisindeki uçuşlarda tam kabotaj hakkı tanınmıştır.
Sonraki yıllarda bu serbestlik, AB üyesi olmamalarına karşın Norveç, İzlanda, İsviçre gibi diğer bazı devletleri de içine alacak şekilde genişletilmiştir.