Havayolu taşımacılığı, kendisi her ne kadar çok büyük miktarda istihdam ve doğrudan iktisadî etki üretmese de, dolaylı olarak bakıldığında, dünya ekonomisine vazgeçilemez bir katkı yapmakta.

Yaklaşık 57 milyon kişinin çalıştığı havayolu sektörü, 24.000 civarında ticarî uçağıyla yılda yaklaşık 2,7 milyar yolcu ve 48 milyon ton kargo taşıyor; dünya GSYH’sine 2,2 trilyon USD civarında ekonomik fayda sağlıyor.

Yaklaşık 3.900 havalimanının rol aldığı bu büyük oyunda, 1.500’den fazla havayolu şirketi, 35.000 civarında şehir çiftini birbirine bağlıyor.

Geçtiğimiz Nisan ayındaki bir yazımızda, havayolu sektörünün ürettiği Revenue Passenger Kilometer (RPK), yani Ücretli Yolcu Kilometre (ÜYK) ile dünya ticaret hacmi ve dünya Gayrısâfî Yurtiçi Hasıla (GSYH) toplamını mukayese etmiştik.

Grafikten de açıkça görüldüğü üzere, 1970-2010 yılları arasında ticaret ile havayolu sektörü adeta kol kola hareket ederek, 40 yıllık dönemde dünya ticaret hacmi yaklaşık 11 kat artarken, havayolu şirketlerinin ürettiği ÜYK miktarı da neredeyse 10 katına yükselmiş.

Pek iyi; bu 40 yıllık dönem içerisinde havayolu taşımacılığının maliyeti ne yönde seyretti?

Havayolu sektörüne olan talep miktarında bir artış yaşandı ve fiyatlar yükseldi mi?

Yoksa, düşen maliyetler, talebi tetikleyerek havayolu seyahati hacmini devasa boyutlara mı taşıdı?

Aviation Benefits Beyond Borders adlı girişim tarafından hazırlanan bir dokumanda bulunan bir grafik, sektörün maliyetlerini reel bazda ele alıyor.

Buna göre, 1970 yılında havayolu sektöründe ton-kilometre başına maliyet, 2,5 USD civarında bulunuyordu.

Belki de 1980’li yılların ilk yarısında dünya genelinde yaşanan özelleştirme ve liberal ekonomi furyası, bir yandan uluslararası ticarete gaz verirken, diğer taraftan da farklı bir çok sebeple birlikte, havayolu taşımacılığındaki birim maliyetlerin hızla aşağı yönde seyretmesine yol açtı.

2,5 USD’den, 1,3 USD’ye doğru yaşanan hızlı gerilemenin ardından, 1985-1995 yılları arasında yatay bir seyir izleyen reel maliyetler, bin yılın son beş yılı içerisinde bir kez daha dünyayı sarıveren küreselleşme akımı ve düşen petrol fiyatlarıyla birlikte yeniden düşüse geçerek, ton-kilometre başına 1 USD eşiğinin de altına indi.

2000 yılındaki dip noktadan sonra yeniden dinlemeye geçen reel maliyetler, yeni bir düşüş dalgası için adeta, günümüzde dünya geneline yayılacak yeni bir müspet havayı bekliyor.

Reel maliyetlerdeki yaşanması muhtemel bu durumun yanı sıra, gelecek beş yıllık zaman dilimi içerisinde, küreselleşmenin ve uluslararası ticaretin çok önemli motorlarından bir tanesi konumundaki havayolu sektöründeki serbestleşme rüzgârının da artan bir hızla esmeye devam edeceğini ön görüyoruz.