Havalimanı, uçak yolcusunun gerek seyahat öncesi ve gerekse sonrasındaki kullanımı açısından, genel müşteri memnuniyetini son derece yakından ilgilendiren bir konumda bulunuyor.

Havalimanının yıllar içerisinde geçirdiği dönüşümü kısaca hatırlamak gerekirse;

1- 1960’ler: Hava istasyonu

2- 1970’ler: Alışveriş merkezi

3- 1980’ler: Ticaret merkezi

4- 1990’lar: Eğlence merkezi

5- 2000’ler: Yukarıdakilerin hepsi

şeklinde bir tasnif yapılabilir.

Havalimanı işletmecileri açısından bakıldığında, yolcuların her biri potansiyel mağaza müşterisi olarak görülüyor. MAC Consulting tarafından hazırlanan bir rapora göre, havalimanları gelirlerinin %41′i havayolu şirketlerinden, %19′u ise perakende satış mağazalarından sağlanıyor.

İlk duty free (gümrüksüz) dükkanın İrlanda’nın Shannon Havalimanı’nda açıldığı 1947 yılından bu yana çok zaman geçti. İstanbul Atatürk (Yeşilköy) Havalimanı’ndaki ilk gümrüksüz satış mağazasının müşterileriyle buluştuğu tarih ise 22 Şubat 1972.

Bununla birlikte, havayolu şirketlerine benzer bir şekilde, havalimanlarının havacılık dışı gelirleri, 1980′li yıllardan itibaren yaşanmaya başlanan özelleştirme akımıyla birlikte çok daha ön plana çıktı.

Dünyanın en büyük duty free ve seyahat perakende alışveriş birliği olan Tax Free World Association (TWFA) tarafından yapılan bir açıklamaya göre, 2011 yılında havalimanlarında 46 milyar USD mertebesinde bir satış hacmine ulaşılmıştı.

Günümüzde bu rakamın 50 milyar USD mertebesine ulaştığını söylemek, çok da abartılı olmayacaktır.

Havalimanında alışveriş yapanları, tüketim eğilimleri göz önüne alınarak altı farklı müşteri tipine ayırmak mümkün:

1- Airport Shopaholic: Tatile çıkan mutlu, genç kadın yolcu.

2- Unfulfilled Shopper: İş veya tatil amaçlı seyahat eden genç profesyonel.

3- Agitated Passenger: Hayal kırıklığı içerisindeki genç, orta sınıf gelir tabakasından yolcu.

4- Value Seeker: Senede bir kez havayolu seyahati yapan öğrenci veya emekli yolcu.

5- Unlikely Shoppers: Sık uçan iş adamları.

6- Unlikely Shoppers: Her şeyi ölçüp biçen yaşlı erkek yolcu.

2010 yılında dünyanın en fazla duty free satışı yapılan ilk on havalimanı şu şekildeydi:

1. Dubai International Airport

2. Seoul Incheon International Airport

3. London Heathrow Airport

4. Singapore Changi Airport

5. Hong Kong Airport

6. Paris Charles de Gaulle Airport

7. Frankfurt Airport

8. Tallink/Silja Terminal (ferry port), Finlandiya

9. Bangkok Suvarnabhumi Airport

10. Amsterdam Schiphol Airport

Yolcular Ne Kadar Para Harcıyor?

Özellikle sis, kar, grev gibi sıra dışı durumlar sebebiyle tehirlerin artmasına paralel olarak, yolcuların havalimanlarında geçirdikleri vakit de artıyor.

Böyle hallerde bazı yolcular cafe ve restoran gibi yerlerde uçaklarının kalkışını beklerken, bazıları da kapılarda (gate) bulunmayı tercih ediyor. Tehir süresinin iyice uzadığı durumlarda, yolcuların otele gönderilmesi de ayrı bir seçenek olarak havayolu şirketlerinin acil durum listesinde yer alıyor.

Bekleme süresi arttıkça, yolcuların havalimanında yaptığı harcamalar da tabii olarak artıyor.

Airport Council International (ACI) tarafından yapılan bir araştırmaya göre, ABD’li uçak yolcuları, yiyecek ve içeceklere 5 USD harcama yapıyor.

Uzun süre vakit geçirilebilecek ve menü fiyatlarının nispeten daha pahalı olduğu klasik restoran tipi yerlerden ziyade, McDonald’s gibi fast-food noktaları yolcu tercihinde öne çıkıyor.

Bu durum, yolcu başına düşen harcama miktarını aşağıya çekiyor.

Havalimanı harcama istatistikleri arasında daha da ilgi çekeni, yolcuların yeme-içme mekânları dışında yaptıkları harcama miktarı. Araştırmaya göre, 2012 yılında ABD’deki havalimanlarında bu gibi yerlerden yapılan alışverişin yolcu başına tutarı sadece 3,3 USD mertebesinde.

Araştırmadaki bir diğer vurgu, havalimanlarında hizmet veren markaların homojenize olması hakkında.

Bir çok havalimanında, ülke genelinde hizmet veren büyük firmaların mağaza veya restoranları bulunuyor. Bulunduğu yerle ilgili yerel bir şeyler yemek-içmek veya satın almak isteyenler için bu durum çok da istenmeyen bir şey.

ABD’de havalimanlarında tüketilen yiyecek ve içeceklerin %36’sının yerel veya bölgesel markalar arasından olması, yolcuların tercihini yansıtması açısından son derece dikkat çekici.

ABD’deki havalimanlarının yıllık toplam geliri yaklaşık 17 milyar USD.

Havalimanları bu cironun %45’lik bölümünü, havayolu dışı kalemlerden elde ediyor. Yüzde 45’lik kısmın %60’ı, otomobil kiralama, otel ve otomobil park etme ücretlerinden sağlanırken, %7’lik bölüm yeme-içme işinden, %8 ise duty-free dahil perakende mağazalarından geliyor.