Önce 2001 yılında yaşanan 11 Eylül olayının vurduğu darbe; tam bu vahim olayın etkisi atlatılmaya başlanırken gelen 2008-2009 küresel mâlî kriz, Amerikalı havayolu şirketlerin harcamalar konusunda göstermiş olduğu hassasiyeti zirveye taşımıştı.

American Airlines, United Airlines, Delta Air Lines gibi dev firmalar, her ne kadar uluslararası pazarda da iddialı olsalar da, ABD iç hat uçuşları onlar için hiç bir zaman vazgeçemeyecekleri son derece önemli bir gelir ve yolcu kaynağı.

American Airlines’ın hizmet verdiği yolcuların %75’i iç hatlarda seyahat ederken, bu oran United’ta %72 ve Delta’da %80 mertebesinde seyrediyor.

Dolayısıyla bu şirketler için iç hat pazarındaki rekabet, dış hatlara nispeten daha önemli bir hale geliyor.

Southwest Airlines, jetBlue ve Virgin Atlantic gibi düşük maliyetli taşıyıcılarla rekabet edebilmek için ise, maliyetleri mümkün olduğunca sıkı bir biçimde kontrol altında tutmak gerekiyor.

Bu çerçevede, uçuş sırasında yolculara sunulan ikram hizmeti yıllar içerisinde bir gider kalemi olmaktan çıkarılarak, tâlî gelirler (ancillary revenue) kapsamındaki bir gelir unsuru haline getirilmeye çalışıldı.

Günümüzde ABD iç hatlarında seyahat eden Economy Class yolcularına ücretsiz olarak ikram sunumu ya hiç yapılmıyor, ya da küçük bir pakette fıstık, cips gibi atıştırmalıklarla birlikte alkolsüz bir içecek ikram ediliyor.

American Airlines, Kısa Menzil First Class’ta Yemek İkramını Kaldırdı

Hatırlanacağı üzere, 1 Eylül 2014 tarihi itibarıyla American Airlines, üç saatten kısa olan uçuşlarında First Class yolcularına da yemek ikramını kaldırmıştı.

Bu kategorideki uçuşlarda artık First Class yolcusu bile olsanız, sadece “snack” olarak tâbir edilen atıştırmalıklardan yiyebileceksiniz.

– Bir saatten kısa uçuşlar: Snack, paketli olarak sunulacak

– Bir – iki saat arasındaki uçuşlar: Snack, küçük bir piknik sepeti içerisinde sunulacak.

– İki saat 45 dakikaya kadar olan uçuşlar: Piknik sepeti; meyve, sandviç ve ilave atıştırmalıklarla zenginleştirilmiş.

American Airlines’tan yapılan açıklamada, mevcutta var olan sıcak kuruyemiş, sıcak kurabiye ve özel tatlı seçeneklerinin yeni ikram konsepti içerisinde de yer almaya devam edeceği özellikle belirtilmiş.

Bununla birlikte, “business” yolcusunun yoğun olduğu 15 hatta American Airlines’ın mevcut sıcak yemekli ikram konsept devam edecek.

İkram Maliyetleri Düşüyor

ABD Ulaştırma İstatistikleri Kurumu’nun verilerine göre, Amerikalı havayolu şirketlerinin ikram hizmetine yolcu başına ayırdıkları bütçe, azalmaya devam ediyor.

Şirketler 2001 yılında yolcu başına 4,79 USD harcarken, günümüzde bu rakam 3,62 USD seviyesin gerilemiş durumda.

12-13 yıllık dönem içerisinde ABD Doları’nın değer kaybı da hesaba katılırsa, ikram harcamalarında yolcu başına %40’tan fazla bir azalma yaşandığı söylenebilir.

Söz konusu hesap yapılırken, hem yolculara ücretli olarak satılan, hem de ücretsiz olarak sunulan yemeklerin maliyetleri göz önünde bulundurulmuş.

Amerikalı havayolu şirketlerinin paralı ya da parasız olarak sunmuş olduğu yemeklerin kalitesinde de yıllar geçtikçe düşüş olduğu iddia ediliyor.

United, İkram İşine Özel Önem Veriyor

United Airlines sözcüsü Rahsaan Johnson ise, bu yorumlara katılmadığını ve her ne kadar maliyetleri düşmüş olsa da, 2001 yılına nispeten daha kaliteli ve bol seçenekli bir ikram içeriği ile yolcularının karşısına çıktıklarını belirtiyor.

Gerçekten de, geçtiğimiz Ağustos ayında United’tan yapılan bir açıklamayla, iç hat First Class menülerinde yapılan değişiklikler kamuoyu ile paylaşılmıştı.

Yeni ve çok özel yiyecekler arasında salatalar, sanviçler ve dürümler bulunurken, alkollü içecek olarak da İtalyan köpüklü şarabı (Prosecco) ikram edilecek.

United’ın şefleri tarafından günlük olarak taze taze hazırlanacak sandviç ve salatalara, glutensiz çorba eşlik edecek.

Şirketin ikramdan sorumlu başkan yardımcısı Lynda Coffman, bu değişikliklerin, tüm United uçuşlarındaki ikram konseptinin yenilenmesinin ilk adımı olduğunu vurgulayarak, bu açıdan rakiplerine göre önde olduklarını iddia etti.

2015 yılı ortasına kadar yapılacak değişiklikler ile;

– Kuzey Amerika’daki 2 saat 20 dakika’dan uzun uçuşlarda Premium sınıflarda uygulanan ikram konsepti tamamen yenilenecek,

– Şirketin bölgesel operasyonu niteliğindeki United Express uçuşlarında da Premium sınıflara yemek servisi yapılmaya başlanacak,

– Uzun menzilli dış hat uçuşlarındaki Economy Class ikramı hissedilir derecede güçlendirilecek.

Dünyada Durum Nasıl?

Pek iyi; uçak içi ikram konusunda dünyanın diğer büyük pazarlarında durum nasıl?

Avrupa iç hatlarında, ABD iç hatlarına benzer bir eğilimin yaşandığı açıkça görülüyor. Türk Hava Yolları ve Orta Doğu’daki havayolu şirketlerinde ise ikram, tam tersine, etkin bir pazarlama aracı olarak her fırsatta öne çıkarılıyor.

Güneydoğu Asya’da ise durum biraz karışık.

Bazı havayolu şirketleri, kısa hatlarda keskin bir düşük maliyetli taşıyıcı rekabetiyle mücadele ederken, orta ve uzun menzilde klasik network taşıyıcılar ile yarışmak durumunda kalıyorlar.

Bu durum söz konusu havayolu şirketlerinin, ikram konusunda iki ucun arasında bir yere konumlanmalarına yol açıyor.

Ne çok az, ne çok fazla…