2009’dan yılından beri monopolistik gücünü kötüye kullanıp kullanmadığı ile ilgili bir çok tartışmaya ve incelemeye konu olan Sydney Kingsford Smith Havalimanı (SYD) ile başlıyoruz yazımıza.
Avustralya’nın bayrak taşıyıcı havayolu olan Qantas, 2015’in birinci yarısı için 1 Milyar USD’nin üzerinde EBIT (Earnings Before Interests and Taxes) rakamı açıkladı.
Şirketin tüm koltuk arzının %34.6’sını sağladığı Sydney Havalimanı ise, 2015 birinci yarısında EBITDA’sını %6.4, net kârını ise %154 artırdığını duyurdu.
Sydney Havalimanı’nın bu başarısındaki tek etken elbette Qantas’ın performansı değil.
Aşağıda yer alan, havalimanının 2015 yılı birinci yarı finansal verilerine baktığımızda da görüyoruz ki, SYD bu dönemde havacılık, perakende, gayrimenkul ve oto park gelirlerini %3.9 ilâ %8.7 arasında artırmış durumda.
| Ölçüt | Miktar (Milyon Dolar) | Değişim 2014/2015 (%) |
| Toplam Ciro (ve kırılımı) | $466.1 | +4.6 |
| Havacılık Gelirleri | $194.70 | +4.6 |
| Havacılık Güvenlik Hizmetleri | $32.30 | -0.2 |
| Perakende Gelirleri | $102.80 | +3.9 |
| Gayrımenkul & Araç Kiralama | $79.70 | +4.8 |
| Otopark & Kara Ulaşımı | $56.60 | +8.7 |
| EBITDA | $382.70 | +6.4 |
| EBITDA Marjı | 82.11% | |
| Net Kâr | $104.90 | +154 |
| Yatırım Harcamaları | $100.50 | +34.2 |
| Yolcu Başına Elde Edilen Gelir (Dolar) | $24.50 | +2.5 |
Ancak Sydney’deki diğer iki havalimanı Bankstown ve Camden havalimanlarının sadece özel jetlere, charter uçuşlara ve genel havacılığa hizmet verdiğini düşündüğümüzde ve SYD’nin finansal anlamda bu denli başarılı olarak kâr marjini çok ciddi oranda artırabilmesi, yakın gelecekte SYD’nin monopolistik gücü üzerine olan tartışmaları tekrar alevlendireceğe benziyor.
Zira 2014 yılında New South Wales eyaleti Parlimentary Research Service’in yayınladığı raporda SYD’nin monopolistik gücünü kullanarak havayollarına verdiği hizmet kalitesini çok düşürdüğü tespit edilmişti.
Sydney Havalimanı, 2002 yılından beri bu monopolistik gücü sayesinde kredi derecesini BBB seviyesinde tutmayı başarıyor ancak yükseltebilmiş de değil.
2015 Eylül ayında ise 369 Milyon AUD’si kredi, 166 Milyon AUD’si özkaynak olmak üzere toplam 535 Milyon AUD karma fonlamayla Terminal 3’ün üst kullanım hakkını (leasehold agreement) Qantas’tan geri satın alan Sydney Airport’un bu hamlesi, geleceğe yönelik çok olumlu gelir projeksiyonlarına sahip olması sebebiyle SYD’nin kredi notunu önümüzdeki yıllarda artırabilir.
Öte yandan yıllardır tartışılan, Sydney şehrine kurulması planlanan ikinci bir havalimanının onaylanması ve yapımı yıllar süreceğinden, SYD’nin yakın vadede finansal geleceği parlak gözükmekte.
Yeni Zelanda Auckland Havalimanı
Tasman Denizi’nin karşı tarafında uzun yıllar boyunca yükse EBITDA marjlarıyla faaliyet gösteren bir diğer havalimanı ise Yeni Zelanda’daki Auckland Havalimanı (AKL).
Auckland Havalimanı ile beraber Yeni Zelanda’da Queenstown ve Avustralya’nın Queensland eyaletinde iki havalimanı daha işleten Auckland International Airport Limited’in (AIAL) 2015 birinci yarı 12 aylık finansal verilerini aşağıda görebiliyoruz.
| Ölçüt | Miktar (Milyon Dolar) | Değişim 2014/2015 (%) |
| Toplam Ciro (ve kırılımı) | $394.2 | 6.9 |
| Havacılık Gelirleri | $72.30 | 6.5 |
| Yolcu Hizmetleri Gelirleri | $109.20 | 7.1 |
| Perakende Gelirleri | $102.30 | 3.9 |
| Otopark Gelirleri | $36.10 | 8.9 |
| Kiralık Alan/Gayrımenkul Gelirleri | $61.00 | 9.5 |
| Queensland Havalimanları Gelirleri | $106.20 | 2.8 |
| Queenstown Havalimanı Gelirleri | $19.20 | 13.2 |
| EBITDA | $294.60 | 7 |
| EBITDA Marji | 74.72% |
Grup, yukarıdaki rakamlar üzerinden 120 ila 125 Milyon USD arasında net kâr beklemekte.
2015 yılı AKL için, geliştirilen teknolojik ve havacılık altyapısı ile şu ana kadar çok verimli geçti.
Ayrıca açılan yeni hatlar ile havalimanı, kapasitesini daha fazla kullanmaya başladı ve duty-free alanlarında daha fazla işletmeciyi ağırlamaya başladı.
Havalimanı yöneticileri ise cirolarındaki artışın asıl sebebinin yolcu başına fatura edilen ücretler (ortalama %6.9 artış) ve metrekare başına fatura edilen kira gelirlerindeki (ortalama %8.9 artış) artışlardan kaynaklandığını ifade ediyorlar.
Yetkililer ayrıca Avustralya’da, işletmelerinde söz sahibi oldukları Cairns ve Mackay Havalimanları’ndan gelen kâr hacimlerinin de tüm grubun kâr havuzuna ciddi katkıda bulunduğunu hatırlattılar.
Ancak AKL de, SYD’ye benzer sorunlarla karşı karşıya.
AKL’nin, konma ücretlerinin pahalılığı konusunda havayolları tarafından defalarca hükümete şikayet edilerek monopolistik gücünü kötüye kullandığı iddia edilmişti.
Hatta 2007 yılında dönemin IATA Genel Direktörü ve CEO’su Giovanni Bisignani tarafından “açgözlü” ve “mutlu monopol” gibi kelimelerle tanımlanarak havayollarına uyguladığı yüksek fiyat tarifeleri sebebiyle çok ağır biçimde eleştirilmişti.
Aradan geçen yıllarda her iki havalimanı için de pek bir şey değiştiğini söyleyemeyiz ki zira yazı dizimizde şu ana kadar incelediğimiz havalimanları veya havalimanı işletmecileri arasında en yüksek EBITDA marjına sahip olanların Avustralya ve Yeni Zelanda coğrafyalarında bulunduğunu görüyoruz.