Son yıllarda ülkeye gelen yabancı ziyaretçi sayısında ciddi artış gözlemleyen Japonya, bu sayının daha da artması için özel sektör uzmanlığından faydalanmayı ve bu doğrultuda çeşitli havalimanlarını özelleştirmeyi düşünmekte.
Japonya Ulaştırma Bakanı’nın açıklamalarına göre ülke topraklarının en kuzeyini oluşturan Hokkaido adasındaki Wakkanai (IATA Kod: WKJ), Kushiro (IATA Kod: KUH), New Chitose (IATA Kod: CTS) ve Hakodate (IATA Kod: HKD) havalimanlarının işletmelerinin 2020 yılına kadar özelleştirilmiş olması hedefleniyor.
Şu anda bu dört havalimanı tamamen kamu tarafından idare edilmekte.
Ayrıca ülkedeki Kansai, Osaka ve Sendai havalimanlarının özel sektör tarafından işletilmesine de 2016 yılı içinde başlandı veya başlanıyor.
Hokkaido adasındaki “büyük abi” (Sapporo Chitose) olarak da adlandırılan New Chitose Havalimanı 2015 yılında 20,45 milyon yolcu ağırlarken, 2014 yılında ülkenin Haneda, Narita ve Fukuoka havalimanlarından sonra en yoğun dördüncü havalimanı konumundaydı.
Aşırı yoğun hale gelen New Chitose Havalimanı’nda, havayollarının ilave sefer taleplerini yerine getirebilmek artık pek mümkün gözükmemekte.
Bu sebeple, Japonya Ulaştırma Bakanlığı, adadaki bu dört ana havalimanının tamamını özel sektöre devrederek, WKJ, KUH ve HKD gibi daha az kalabalık havalimanlarındaki konma-konaklama gibi çeşitli ücretlerin de daha düşük olması yardımıyla CTS’ye karşı oluşan merkezi talebin dağıtabileceğini ve hatta adanın diğer bölgelerini de ekonomik olarak canlandırabileceğini düşünmekte.
Diğer bir deyişle hükümet bu durumda, özel sektör arasında bir pazar rekabeti oluşturarak adadaki havalimanlarının daha dengeli ve bölgenin menfaati için daha verimli bir şekilde kullanılmasını amaçlıyor.
Aşağıdaki tablodan söz konusu dört havalimanının 2015 yılında ağırladığı yolcu sayıları arasındaki uçurum daha net görülebilir.
| IATA Kod | 2015 Yolcu Sayısı (m) | |
| Wakkanai Havalimanı | WKJ | 0,185 |
| Kushiro Havalimanı | KUH | 0,685 |
| New Chitose Havalimanı | CTS | 20.45 |
| Hakodate Havalimanı | HKD | 1,8 |
| 2015 Yılı Toplam Yolcu Sayısı (m) | 23,12 | |
Japonya’nın Hokkaido adasında merkezi hükümet organları tarafından idare edilen havalimanlarının dışında ayrıca adadaki yerel hükümetlerin idaresinde yer alan sekiz havalimanı daha mevcut.
Ulaştırma Bakanlığı, yerel hükümetlerinin talebi halinde bu sekiz küçük havalimanının da özelleştirilmeler kapsamına alınabileceğini duyurdu.
Japonya’da 2015 yılından beri takip ettiğimiz bir diğer havalimanı özelleştirmesi hikâyesi ise Kansai Havalimanı (IATA Kod: KIX) ve Osaka Itami Havalimanı’nın (IATA Kod: ITM) özelleştirme süreçleri oldu.
2015 yılında toplamda 37,7 milyon yolcu ağırlayan bu iki havalimanı, Osaka bölgesine hizmet etmekte olup aralarındaki mesafe kuş uçuşu yaklaşık 40 kilometre.
Osaka vilayetine hizmet eden üçüncü büyük havalimanı ise Kobe Havalimanı (IATA Kod: UKB).
KIX ve ITM özelleştirilmeden önce New Kansai International Airport adlı devlet iştirakinin idaresindeydi.
2014 yılında bu iki havalimanı için başlayan özelleştirme sürecinde, 2015 yılı Ocak ayında ön teklif değerlendirmeleri yapılmış ve 10 Kasım 2015’de ORIX Corporation ve VINCI Airports konsorsiyumu, Pazarlık Hakkı’nı elde etmişti.
2 Mart 2016’da proje finansman kapanışı gerçekleşirken 1 Nisan 2016 tarihi itibariyle de KIX ve ITM’nin yönetimi özel sektöre devredildi.
Japon Finansal Hizmetler Firması ORIX ve Fransız Operatör VINCI’nin kurduğu Kansai Airports şirketi, 1 Nisan 2016 tarihinden itibaren her iki havalimanını 44 yıl boyunca işletecek.
İşletme dönemi boyunca 2,3 Milyar USD yatırım yapma taahhüdü olan Kansai Airports ayrıca eski operatör olan NKIAC’ye her sene yıllık cirosundan 364,5 milyon USD ödeyecek.
Kansai Airports gerekli yapılanma için iki Japon bankasından 1,68 Milyar USD sendikasyon kredisi kullanacak.
Kansai Airports’da ORIX ve VINCI %40’ar oranda eşit hisseyi ellerinde bulundururken, yine Kansai bölgesinden bazı çeşitli küçük şirketler toplamda %20 azınlık hisseye sahip.
ITM’nin her ne kadar resmî ismi Osaka International Airport olsa da, KIX’in açıldığı tarih olan 1994’den beri sadece iç hat uçuşlarına hizmet veriyor.
1994 yılında açılan KIX ise o tarihten bugüne hem iç hat hem de uluslararası uçuşlara ev sahipliği yapıyor.
Japonya’nın son yıllarda adeta patlama yaşayan turizm endüstrisi, ITM’nin aksine uluslararası uçuşlara açık KIX’e olumlu yansımış durumda. Havalimanı, 2014-2015 döneminde yolcu sayısında %20 artış yaşadı. Bu artışın diğer diğer önemli sebebi ise Japonya’da hızlı gelişimini sürdüren düşük-maliyetli havayolu taşıyıcılarının yaygınlaşması.
Japonya’nın onuncu en yoğun havalimanı olan Sendai Havalimanı’nın (IATA Kod: SDJ) işletmesi ise Temmuz ayında Sendai International Airport (SIA) adlı özel şirkete devredilecek.
2015 yılında 3,2 milyon yolcu ağırlayan SDJ’yi işletecek olan SIA ise ülkede ve bölgede havalimanları da dahil olmak üzere bir çok altyapı inşaatını tamamlamış 100 yıllık bir inşaat şirketi olan Maeda Corp ile Japonya’da köklü bir kuruluş olup esas iş kolu özel demiryolu işletmeciliği olan Tokyu Corp’un ortak iştiraki.
Tokyu Corp aynı zamanda Japan Airlines Holding’in de (JAL) en büyük hissedarı konumunda.
SIA’nın işletmeye başladıktan sonra konma-konaklama ücretleri ile ilgili devreye alacağı strateji ise şimdiden hazır durumda.
İşletmeci, havalimanında bugüne kadar hep uçağın tonajı üzerinden ücretlendirilen konma-konaklama ücretleri için kendi işletme döneminde uçaktaki yolcu sayısına göre fiyatlandırma yapacağını duyurdu.
Buradaki amaç ise, havayollarını SDJ seferlerini geliştirme noktasında teşvik etmek.
Öte yandan, Japonya’nın en yoğun üçüncü havalimanı olan Fukuoka Havalimanı’nın (IATA Kod: FUK), 2019 yılına kadar özelleştirilmiş olması planlanmakta.
Ancak Japonya’da 2014 yılında devlet tarafından idare edilen 26 havalimanından sekiz tanesi, malî anlamda işletme zararı yaşadı.
Dolayısıyla bu gibi havalimanlarında, maliyetler düşmediği ya da yolcu sayıları artırılamadığı sürece özel sektör tarafından bile işletilse kârlı bir işletme yapısını elde etmek pek mümkün gözükmemekte.
Bu sebepten Japon Ulaştırma Bakanlığının, bazı yoğun ve popüler havalimanları dışındaki havalimanlarına özel sektör tarafından ilgi duyulmayacağı yönünde bazı çekinceleri mevcut.
Bu çekincelerin ne kadar haklı çıkacağını zaman bizlere gösterecek.