İran, Airbus ve Boeing’in 2016 yılı başından bu yana resmî olarak uğraştıkları yeni uçak siparişi konusunda gelinen son nokta belli oldu.

ABD, Boeing’in İran’a yeni uçak satmasını yasaklama yönünde girişimlerde bulunurken, Airbus’a 106 uçak için daha izin verdi.

ABD’nin, Avrupalı bir üretici olan Airbus’a izin verip vermeme konusunda nasıl bir rolü olabileceği aklınıza gelebilir.

Airbus’ın ürettiği uçakların içerisinde en az %10 oranında ABD menşeli komponent bulunuyor oluşu, ABD tarafından yasaklı listeye alınmış bir ülkeye uçak satışı işlemi için bu ülkeden izin alınmasını gerektiriyor.

Her ne kadar Airbus’a İran’a uçak satışı konusunda yeşil ışık yakılmış olunsa da, söz konusu kararın artık son günlerini yaşamakta olan Obama yönetimi tarafından alındığını ve ABD’nin yeni başkanı Trump’ın bu kararı kolaylıkla tersine çevirebileceği akıllardan çıkarılmamalı.

Seçim kampanyası sırasında Trump’ın, ABD ile İran arasında 2015 yılında yapılan nükleer anlaşmayı iptal edeceğini vaat ettiği düşünüldüğünde, Airbus’a verilen uçak satışı izninin de tehlike de olduğu söylenebilir.

Kasım ayı başında İran ile Airbus’ın, 17 uçağın satışı için bir ara yol bulduğu açıklanmıştı.

Bunun için bir leasing firması üzerinden ilk 17 adet uçağın teslim edilmesi noktasında el sıkışılmıştı.

Aracı firmanın kim olduğu resmen açıklanmazken, Reuters’in ulaştığı kaynaklar Birleşik Arap Emirlikleri merkezli Dubai Aerospace firmasını işaret ediyordu.

Söz konusu anlaşma çerçevesinde önce leasing firması uçakları Airbus’tan satın alacak ve daha sonra İran’a kiralayacaktı.

Taraflar arasındaki hesaplaşmanın, sektör genelinde yaygın olarak kullanılan Amerikan Doları yerine, Euro para birimi kullanılarak yapılacağı vurgulanıyordu.

Yukarıda belirttiğimiz ve ABD tarafından Airbus’a verilen İran’a uçak satma izni ise, bu 17 uçağa ilave olarak tahsis edilmiş durumda.

Böylece Airbus, İran’a toplamda 123 (17 + 106) uçak satabilme iznini almış oldu.

İran’ın Uçak Satın Alma Hikâyesi

Kısaca hatırlamak gerekirse; İran ilk olarak 2015 yılı içerisinde Rus Sukhoi firması ile Superjet 100 tipi uçak için anlaşmaya varmıştı.

2016 yılının başında ise İran, 118 adetlik büyük bir Airbus siparişi vermişti.

Bu sipariş dahilindeki ilk sekiz adetlik teslimatın A320 ve A330 tipi uçaklardan oluşması ve 2016 yılının sonuna kadar gerçekleşmesi bekleniyordu.

Bunu, 40 adetlik ATR siparişi izlemişti. ATR firması, bir Fransa – İtalya ortak girişimi.

Akabinde, uçakların teknik bakım ihtiyacına yönelik olarak İran ile Lufthansa Technikarasında bir anlaşma imzalanmıştı.

Air France, yıllar sonra Tahran uçuşlarını yeniden başlatırken, British Airways de Eylül ayının başında İran pazarına geri dönüş yapmıştı.

Tüm bunlar olurken İran Sivil Havacılık Kurumu, Kanadalı muhatapları nezdinde resmî başvuruda bulunarak, bu iki ülke arasındaki sivil uçuşların başlaması için talebini iletmişti.

Haziran ayında, Boeing ile İran anlaşmaya varmış ve İran, Boeing’ten, 4 adet Boeing 747-8, 15 adet Boeing 777-9, 15 adet Boeing 777-300ER, 6 adet Boeing 737NG ve 40 adet Boeing 737 MAX alımı yapmaya karar vermişti.

Buna ilave olarak kiralama yöntemiyle 29 adet Boeing 737NG alınacak ve böylece satın alınacak uçak sayısı 109 adet olacak.

Boeing siparişini takip eden günlerde ise İran, Japon Mitsubishi Heavy Industries firması ile 20 adet bölgesel jet alımı için anlaşmaya varmıştı. Satın alınacak bu uçakların, Aseman Airlines tarafından İran iç hatlarında kullanılması planlanıyordu.

En son aşamada ise, İran pazarına hızlı bir giriş yapmayı hedefleyen Brezilyalı üretici Embraer, yolcu uçaklarını İranlı havayolu şirketlerine tanıtmak amacıyla ülkeyi ziyaret etmişti.