Bir havalimanı yerleşkesinin içerisinde bulunan yapıların en simgesel olanı, hiç kuşkusuz ki, hava trafik kontrol kulesidir.
Hava trafik kontrol kulesinin temel görevi, içerisinde görev yapan hava trafik kontrol memurlarının havadaki ve yerdeki uçak trafiğini iyi bir biçimde gözlemleyerek yönetebilmelerini sağlamaktır.
Bu yüzden hava trafik kontrol kuleleri, bulundukları havalimanlarında iyi bir görüşe sahip olabilecekleri noktalarda ve mümkün olduğunca yüksek bir biçimde inşa edilir.
Dünya genelinde iddiası olan veya ait oldukları ülkenin bir numaralı meydanı konumundaki havalimanlarında ayrıca, söz konusu kulelere ilişkin estetik kaygısı devreye girer.
Hatırlanacağı üzere, İstanbul’a inşa edilmekte olan yeni havalimanının hava trafik kontrol kulesi için geçtiğimiz yıl bir yarışma düzenlenmiş ve bu yarışmayı, AECOM ve Pininfarina adlı firmaların ‘lale’ çiçeğinden esinlenerek hazırladığı tasarım kazanmıştı.
İstanbul yeni havalimanının kulesi, 93 metre civarında bir yüksekliğe sahip olacak.
Havalimanlarının Trafiği “Uzaktan” Yönetilebilir mi?
Bir bakıma havalimanı için bir beyin işlevi gören hava trafik kontrol kulesi, hava trafiğini yönettiği havalimanından çok daha uzak bir noktada bulunabilir mi?
Ve hatta bir kule biçiminde olmak yerine, genişçe bir salon şekline sahip olabilir mi?
İsveç’te halen yapımı devam eden ve 2018 yılının Aralık ayında hizmete girmesi hedeflenen Scandinavian Mountains Havalimanı (Sälen Trysil), dünyanın hava trafik kontrol kulesi bulunmayan ilk havalimanı olacak.
Bu havalimanının hava trafiği, kilometrelerce ötede bulunan bir başka merkezden kontrol edilecek.
“Uzaktan” ve “Sanal” hava kontrol kulesi konseptinin ilk uygulandığı ülke yine İsveç olmuştu.
31 Ekim 2014 tarihinde bu yönde resmî izin alan Örnsköldsvik Havalimanı‘nın (IATA: OER, ICAO: ESNO) hava trafiği, 21 Nisan 2015 tarihinden itibaren, 177 km uzaklıktaki Sundsvall–Timrå Havalimanı (IATA: SDL, ICAO: ESNN) tarafından uzaktan yönetilmeye başlanmıştı.
İsveç’teki bir başka havalimanı, Linköping’de de uzaktan yönetim sistemleri 2017 yılı içerisinde devreye alınacak.
Söz konusu projelerde, Saab firmasının geliştirdiği çözümler kullanılmıştı.
Uzaktan yönetilen havalimanında bulunan kamera ve sensörlerden gelen görüntü ve veriler , bu iş için özel olarak hazırlanan bir salona yerleştirilen dijital ekranlara yansıtılıyor.
Diğer gerekli tüm iletişim cihazları da yine bu salonda mevcut.
Burada oturan bir hava trafik kontrol memuru, yönettiği havalimanındaymışçasına, pilotlara gerekli komutları veriyor.
Londra City Havalimanı, Uzaktan Yönetilecek
Bulundukları ülkelerin ücra köşelerinde yer alan havalimanları için böylesi sıra dışı yöntemlerin denenmesi çok da şaşırtıcı değil.
Pek iyi; tam tersine, benzer bir uzaktan yönetim uygulaması, hava trafiğinin yoğun olduğu havalimanlarında da kullanılabilir mi?
Londra’nın tam merkezinde yer alan ve 2016 yılında 85.000 uçak hareketinin (4,5 milyon yolcu) gerçekleştiği City Havalimanı, uzaktan hava trafik yönetimi konseptine geçiş yapacak.
2018 yılı içerisinde tamamlanması planlanan sistemsel hazırlıkların, bir yıllık bir süre boyunca denendikten sonra 2019 yılında devreye alınması hedefleniyor.
Yine Saab firmasının çözümlerinin kullanılacağı bu önemli çalışma, City Havalimanı’nın kapasitesinin artırılmasına yönelik 350 milyon Pound tutarındaki kapsamlı bir projenin parçası olacak.
Proje çerçevesinde City Havalimanı’na 14 adet yüksek çözünürlüklü sabit kamera yerleştirilecek.
Bunlara ilave olarak iki adet hareketli kamera ile farklı yönlere bakmak ve görüntüyü 30 kat yakınlaştırmak mümkün olacak.
Kameralardan elde edilen ve 360 derece açıya sahip olan görüntüler fiber optik kablolarla, İngiltere hava sahasının yönetimini üstlenen NATS adlı kurumun yaklaşık 200 km uzaklıktaki Hampshire’daki merkezinde bu iş için özel olarak hazırlanan operasyon odasına aktarılacak.
Görüntünün yanı sıra, havalimanındaki sesler de, merkezdeki operasyon odasından duyulabilecek.
Kontrol memurları ayrıca, ekran görüntüsünün üzerine radar ve hava durumu bilgilerini de yansıtabilecek.
Yeni sistemde özellikle gece görüşü, konvansiyonel kontrol kulesindekine nispeten çok daha iyi olacak.
Gelişmiş görüntü işleme teknikleri sayesinde, pist ve taksi yollarındaki tehlike ve yabancı maddeler çok daha kolay bir biçimde tespit edilecek.
Bu noktada, Saab firması ile İrlanda Havacılık Kurumu arasında imzalanan bir başka anlaşma çerçevesinde, Cork ve Shannon havalimanlarının hava trafiğinin, Dublin Havalimanı’ndan yönetilmesi konusunda da çalışmaların devam ettiğini hemen ekleyelim.
Hava trafiğinin uzaktan yönetimi konusunda Londra City Havalimanı önemli bir kilometre taşı niteliğini kazanabilir.
Zira burada hayata geçirilecek projenin başarı derecesi, gelecek on yıldaki uygulamalar için bir referans noktası olacaktır.