Airbus tarafından ilk olarak 1990 yılında duyurulan çok büyük hacimli yolcu uçağı projesi, 1994 yılından itibaren A3XX adı altında devam etmişti.

Proje geliştirme aşamasında yaşanan bazı aksaklıklar sebebiyle yeni uçağın ilk deneme uçuşu bir kaç yıl gecikmeyle, 27 Nisan 2005 tarihinde gerçekleştirilebilmişti.

A380 ilk resmî ticarî uçuşunu ise bundan yaklaşık on sene kadar evvel, 25 Ekim 2007 tarihinde Singapore Airlines filosunda yapmıştı.

Bu açıdan bakıldığında A380, “genç” denilebilecek bir uçak. Ama neredeyse üç yıldır, bu dev tayyarenin geleceği tartışılmakta.

2014 yılının Aralık ayında, Airbus CFO’su Harald Wilhelm bir açıklama yaparak, önlerinde iki seçenek bulunduğunu; ya A380’in yeni motorlarla üretime devam edeceğini, ya da A380 üretiminin tamamen durdurulacağını belirtmişti.

Harald Wilhelm ayrıca, 25 senelik geçmişi ve yaklaşık 25 milyar USD maliyeti bulunan A380 projesinin ancak 2015 yılında ilk kez kâr etmeye başlayacağını, 2016 ve 2017’de bu durumun devam edeceğini, ancak mevcut siparişler ve pazar şartları göz önüne alındığında, projenin 2018 yılından itibaren yeniden zarar etmeye başlayacağını da sözlerine eklemişti.

Bu çerçevede bakıldığında, dünyanın gelmiş geçmiş en büyük yolcu uçağı olan Airbus A380‘in geleceğine yönelik kritik günlerden geçmekte olduğumuz söylenebilir.

Zira geliştirilme aşamasındayken 1.200 adetlik bir pazar öngörüsünde bulunulan A380 için ancak 300’ün biraz üzerinde talep gelirken, çok uzun zamandan beridir de yeni sipariş alınamıyor.

Öte yandan, dünyanın en büyük A380 kullanıcısı olan Emirates, geçtiğimiz günlerde 100. A380’i filosuna katmıştı. Şirketin teslim alınmayı bekleyen 42 adet siparişi daha bulunuyor.

Ancak Emirates CEO’su Tim Clark, geçtiğimiz Mayıs ayında verdiği bir mülakatta, Dubai Havalimanı’nın en fazla 115 adet A380’e hizmet verebilecek kapasitede olduğunu ve mevcut filo planlamasına göre 2019 yılının ortasında bu sayıya ulaşacaklarını vurgulamıştı.

Clark’ın bu açıklaması, Emirates’in, A380 siparişlerinin tamamını teslim almak istemediği şeklinde yorumlanmıştı.

2016 yılının sonunda ise, 2017 ve 2018 yıllarında Emirates filosuna dahil olması gereken toplam 12 adet A380’in teslimatlarının birer yıl ötelendiği duyurulmuştu.

Dubai Airshow’da Yeni Sipariş mi Gelecek?

A380’nin geleceğine dair tüm bu sıkıntılı gelişmelere karşın, bugün (12 Kasım 2017) Dubai’de başlayacak olan havacılık fuarında, Emirates’in yeni bir A380 siparişini duyuracağı iddia ediliyor.

Basına yansıyan haberlere göre, Emirates’in vereceği yeni A380 siparişi 36 – 38 civarında olacak.

İddialar gerçekleşirse, en azından bir süre daha A380’in üretiminin devam edeceği söylenebilir.

Hatırlanacağı üzere Airbus geçtiğimiz yaz aylarında, süper jumbosunu güncelleyerek koltuk kapasitesini artırmış ve A380plus adını vermişti.

Emirates’in bu uçakla ilgili uzun bir süredir dile getirdiği talep ise, yeni motorlarla güncellenen bir versiyonun üretilmesi yönündeydi.

Bakalım yeni siparişe konu olacak A380’lerin özellikleri nasıl olacak?

A380’in İkinci El Pazarı Çok Zayıf

Özellikle 2018 yılından itibaren, A380’in ilk müşterileri olan Singapore Airlines, Emirates ve Qantas’ın filosundaki süper jumboların 10 yıllık ilk işletme dönemleri sona ermeye başlayacak.

Derin bir kriz döneminden geçmekte olan Malaysia Airlines, filosunda bulunan A380’leri kiralayarak elinden çıkarmak istemişti. Bu amaçla THY ile de görüşen şirket, uçaklarına müşteri bulamayınca, bunları hac ve umre seferlerinde kullanmaya başlamıştı.

A380’in ilk müşterisi olan Singapore Airlines, geçtiğimiz Ekim ayında onuncu yılını dolduran ilk uçak ve bunu takip eden diğer dört uçağın kiralama süresini uzatmayacağını ve bunları iade edeceğini açıklamıştı.

Singapore Airlines filosunda toplam 19 adet A380 bulunuyor ve filoya dahil olan ilk beş adet uçağa ilişkin 10 senelik kira sözleşmeleri, 2017 yılının Ekim ayı ile 2018’in ortaları arasında sona eriyor.

Ekim 2017 ile Haziran 2018 arasında iade edilmesi planlanan bu uçakların dört adedi, Dr. Peters Group adlı varlık yönetimi şirketinin portföyünde bulunuyor. Dr. Peters Group’un sahip olduğu toplam A380 sayısı ise dokuz.

Normal şartlarda, bu şekilde iade edilen uçaklar için çok kısa sürede ikinci bir işletmeci bulunabiliyor.

Ancak konu A380 olunca, “normal” kavramından bahsetmek pek kolay değil. Zira bu kadar yüksek koltuk kapasitesine sahip bir uçağı işletebilecek havayolu şirketi sayısı iki elin parmaklarını geçmiyor.

Dolayısıyla ikinci el pazarı bir hayli zayıf olan A380’in geleceği hakkında ilginç bir seçenek gündeme geliyor:

İade edilen uçaklar için yeni müşteri aramak yerine, bunları parçalayarak yedek parça olarak kullanmak.

Dr. Peters Group yetkilileri, ikinci el bir A380’in parçalarının ayrı ayrı satıldığında yaklaşık 120 milyon USD değere sahip olduğunu belirtiyor. Bu çerçevede bakıldığında, on yıllık bir A380’i işletmeye devam etmek yerine özellikle motor gibi değerli parçalarını satmak, daha kârlı görünüyor.

Zaten yukarıda da belirttiğimiz üzere 25 Ekim 2007 tarihinde ilk resmî ticarî seferi yapan ve Singapore Airlines’ın filosundan çıkardığı ilk A380 olan uçak, “motorları sökülerek”, Fransa’nın Pireneler bölgesindeki Tarbes-Lourdes-Pyreenees Havalimanı’na park edildi bile.

2018 yılının Ocak, Nisan ve Haziran aylarında üç A380 daha Dr. Peters Group’a iade edilecek. Singapore Airlines’ın filosundan çıkaracağı beşinci A380 ise, yine aynı yılın Mart ayında Doric adlı bir başka uçak kiralama firmasına geri gönderilecek.

Bakalım Singapore Airlines’ın aksine, Emirates, Qantas ve diğer A380 işletmecileri bu uçakları kullanmaya devam mı edecek; yoksa süper jumboların ikinci el piyasası mı oluşacak?

Airbus Umutlu

A380’deki hayal kırıklığına rağmen Airbus, uçağın geleceğinden umutlu.

Airbus Satış Şefi John Leahy, New york JFK, Los Angeles, Hong Kong gibi havalimanlarını örnek göstererek, bir çok havalimanında aşırı uçak trafiği yüzünden sıkıntılar yaşandığını, tek çözümün büyük gövdeli A380 uçağı olduğunu söyledi.

Leahy, “15 yıl içinde uçak trafiği iki katına çıktı, eğer büyük uçaklar kullanmazsak 15 yıl sonra bu trafikle nasıl başa çıkacağız?”diye sormuştu.

Bununla birlikte, 2017 yılının Temmuz ayında, A380’in yıllık üretim sayısının 12’den 8’e düşürüldüğünü de hemen hatırlatalım.

Düşen üretim kapasitesi, Emirates’ten alınması muhtemel yeni siparişle birleşince, A380’in en az 10 yıl daha üretilmeye devam edeceği anlamına geliyor.

Havayolu Şirketleri A380’e Neden İlgi Göstermiyor?

Pek iyi; Airbus’ın çok büyük umutlarla geliştirdiği A380, havayolu şirketlerinden beklenen ilgiyi neden göremedi?

Bu durumun farklı bir kaç sebebi bulunuyor.

Öncelikle; yolcu kapasitesi böylesine yüksek bir uçağın zaten çok sayıda havayolu şirketi tarafından tercih edilmesi beklenmiyordu. Bununla birlikte, önde gelen 20 – 25 civarında havayolu şirketinin A380 siparişi vereceği tahmin ediliyordu.

Günümüz itibarıyla A380 siparişi vermiş ve filosunda işletmeye başlamış olan şirket sayısı sadece 13.

Sipariş miktarlarının düşük kalması ve özellikle Amerikalı hiç bir havayolu şirketinin A380 siparişi vermemesi, menfî yönde dikkat çekici.

A380 konusunda havayolu şirketlerini tereddütte bırakan bir diğer nokta, bu dev uçağın kargo kapasitesi.

Cathay Pacific gibi, kargo gelirinin toplam gelirler içerisindeki payı %30’lar mertebesinde olan şirketler için, A380 pek de uygun bir uçak değil.

Zira, A380’nin kargo kapasitesi 184 m3 iken, Boeing 777-300 tipi uçaklarda bu hacim 216 m3 seviyesinde. Fiilî durumda, kargo kapasitesindeki bu fark, A380’deki yolcu sayısının çokluğuna paralel olarak bavul sayısının da fazla olması sebebiyle, 777-300 lehine oransal olarak daha da açılıyor.

Bunlara ilave olarak, havayolu şirketlerinin iş modelleri, A380 gibi büyük uçakların tercih edilmesi noktasında etkili.

Emirates gibi, tüm stratejisini transfer yolcu üzerine kurmuş bir şirket için A380 ideal olabilirken, “uzun menzilden uzun menzile” aktarmalı yolcu taşıma stratejisi gütmeyen şirketler için böylesine büyük kapasiteli uçaklar pek de gerekli olmuyor. Özellikle “multi-hub” yapısına sahip Amerikalı şirketler için A380 tamamen değerlendirme dışında kalıyor.

A380 ile ilgili bir diğer sıkıntı, bu uçağın operasyon yapacağı havalimanlarının buna göre elden geçirilmesi ihtiyacı.

Hemen kendimizden bir örnek verelim; İstanbul Atatürk Havalimanı, A380’in verimli bir şekilde iniş – kalkış yapabileceği özelliklere sahip değil.

Airbus A380-800 Genel Özellikleri

Mürettebat: 2

Kapasite: 525 (üç sınıflı kabin), 644 yolcu (iki sınıflı kabin), 853 yolcu (tek sınıflı kabin)

Uzunluk: 72,7 m

Kanat açıklığı: 79,8 m

Yükseklik: 24,5 m

Kanat alanı: 845 m²

Boş ağırlık: 361 ton

Maksimum kalkış ağırlığı: 560 ton

Motor: Engine Alliance GP7270, Rolls Royce Trent 970/B, Rolls Royce Trent 972/B

Performans

Son sürat: 1.020 km/s

Seyir sürati: 945 km/s

Menzil: 15.400 km

Maksimum uçuş yüksekliği: 13.000 m