Havacılık tarihimizle ilgili bildiklerimiz çok şükür sadece bizim coğrafyamızın havacılarının yazdıkları ile sınırlı değil.

Bu yazıda da böylesi eserlerden biri olan Wings Over Istanbul: The Life and Flights of a Pioneer Aviator adlı bir eserden bahsetmek istiyorum.

ISBN: 0-914339-84-2

Wings Over Istanbul esasında seyahatname türü bir eser ve adından da anlaşılacağı üzere, yazarı Johnnie Polando’nun New York’tan İstanbul’a kesintisiz uçuş rekorunun da anlatıldığı hayli ilginç ve kolay okunan bir çalışma.

2000 yılında, Peter E. Randall Publisher tarafından yayınlanan kitap, aradan geçen yıllara karşın maalesef henüz dilimize kazandırılmamış.

Her ne kadar eserin yazarı Johnnie Polando gibi gözükse de kitabı bitirdiğimizde, eşi Dorothy Polando’nun Johnnie Polando’nun ölümünden sonra eldeki malzemeyi bütünlüklü bir anlatı oluşturacak bir biçimde bir araya getirdiğini anlıyoruz.

Yirmi iki bölümden müteşekkil kitap, maalesef adının hakkını veremeyecek bir biçimde, bahse konu New York-İstanbul uçuşuna ilişkin sadece bir bölümü içermekte.

31 sayfadan oluşan Floyd Bennett to İstanbul, Turkey adlı onuncu bölümde, uçuşa ilişkin detaylar anlatılmakta.

Buna göre, uçuş fikri, Polando’nun partneri Russell Boardman’dan 1929 yılında çıkmış ve esasında Polando’ya rekor denemesi uçuşu yapmayı teklif etmiştir.

Bu amaçla, 1930 yılında American Legion adlı Bellanca tipi bir uçak satın alan Boardman, uçağa Cape Cod adını vermiştir.

Böylece 4.999 millik uzun yolculuk için ilk adım atılmıştır.

Hem bu uçuş bölümünden hem de eserin genelinden anlaşıldığı üzere, Boardman daha gözü kara ve maceracı bir tipken; Polando ekibin daha itidalli ve serinkanlı üyesidir.

O dönem için hayli masraflı olan bu rekor denemesini finanse etmek için sponsor arayışlarına girişen ikiliye olumlu cevap verenlerden biri de New York Times gazetesi olur.

Bunun iyi bir reklam fırsatı olduğunu düşünen gazete yönetimi belirli noktalara gazetelerinin ulaştırılması karşılığında 2.500 USD karşılığı sponsor olmayı kabul eder; hatta pilotlar Mustafa Kemal Paşa’ya da yanlarında getirdikleri gazetelerden birini verirler.

Uzun ve zorlu bir yolculuktan sonra, tek motorlu uçakları Cape Cod ile bazı kaynaklara göre 48 saat 19 dakika, diğer bazı kaynaklara göre ise 49 saat 8 dakika havada kalarak o zaman için dünyanın en uzun menzilli uçuş rekorunu elde ederek 30 Temmuz 1931 tarihinde Yeşilköy Havalimanı’na inmiş ve Amerikan Büyükelçisi Joseph Grew tarafından karşılanmışlardır.

Polando, kitapta uçağın inişinde Büyükelçinin yanlarından ilk geldiğinde kendilerine ilk sorduğu hususun, uçuşun kesintisiz olup olmadığı sorusu olduğunu belirtmektedir.

Havalimanından, kendileri için ayrılan ve Türk Tayyare Cemiyeti’nin davetlisi olarak konakladıkları Pera Palas’a geçen ikili, Türkiye ziyaretlerinde İsmet Paşa ve Mustafa Kemal Paşa gibi üst düzey isimlerle de görüşme imkânına erişmişlerdir.

Hatta, Yalova’da bulunan Mustafa Kemâl, kendileri için yatını göndererek onları aldırmış ve bu buluşmada İsmet Paşa’nın övücü nutku sonrası kendilerine Türk Tayyare Cemiyeti’nin en yüksek nişanı hediye edilmiştir.

Verilen hediyeler arasında, ayrıca, hapishanedeki mahkûmlar tarafından dokunan Türk kilimler ile bu uçuşa ilişkin Türkiye’deki az sayıdaki belgelerden biri olan ve bugün bir kopyası İBB Atatürk Kitaplığı’nda¹ bulunan bir fotoğraf albümü de vardır.

Hayli yıpranmış olan uçaklarının dönüş yolculuğunu kaldıramayacağını düşünen ikili, Marsilya’ya kadar Akdeniz boyunca uçmuş ve buradan uçakları ile birlikte kendilerini New York’a götürecek olan SS Excaliber adlı gemiye binerek ABD’ye gitmişlerdir.

Büyük bir sevgi seli ile karşılanan Boardman ve Polando, rekor girişimlerinin masraflarını karşılamak için turlar ve geziler düzenlemişlerdir.

Kısa bir süre rekorları kırılan ikiliden gösteri ve akrobasi uçuşlarına devam edeni olan Boardman, 1 Temmuz 1933’te hayatını kaybederken; Polando ise uzun yıllar uçmaya devam etmiş, ama o da 18 Temmuz 1985 yılında geçirdiği kazada aldığı darbelere bağlı beyin kanaması sebebiyle 11 Ağustos 1985’te hayata gözlerini yummuştur.

Buraya değin özetlemeye çalıştığım eser, havacılık tarihini ve uçak teknolojisinin gelişimine ilişkin hayli detaylı bilgiler yanında oldukça güzel siyah beyaz fotoğraflarla da bezenmiş durumda.

Yalnız belirtmek gerekir ki; seyahatin Türkiye’ye kısmına ilişkin iki fotoğrafta hatalı bir biçimde İsmet Paşa yerine Mustafa Kemal Paşa bilgisi not olarak düşülmüş.

Dileriz ve isteriz ki eser kısa sürede dilimize kazandırılsın ve Türk havacılık camiasının ilgisine ve istifadesine sunulsun.
¹New York – İstanbul havayolu seyahat kahramanlarının İstanbul ziyaret hatırası. (Yer Numarası 791.6 791.6 1)

Not: Düzeltme önerileri için Aydın Erel ve Mustafa Kılıç’a teşekkür ederiz.