Havacılık tarihi ülkemizde maalesef pek gelişememiş ne mekteplisi ne de alaylısının katkı verdiği ama öte yandan son derece mümbit bir alan.
Yeni yeni gelişmeye ve mektepten tarihçiler dışında son zamanlarda önemli katkılar da oluyor.
Bu verimlerden biri de Aktif Yayınevi tarafından okuyucu ve meraklılarla buluşan, Semra Dereli imzalı, Tek Kanatlılar (Kabin Memurluğu Mesleği ve Tarihçesi) adlı eser.
ISBN: 978-605-9940-24-5
Sayfa Sayısı: 398
Altı bölüm olarak yapılandırılan 398 sayfa hacimli eserin yazarı da eserin girişindeki kısa biyografiden anladığımız kadarıyla uzun yıllar kabin memurluğu ve amirliği yapan bir isim.
Bu nokta hayli önemli, zira havacılık tarihi gibi pek gelişmemiş ve kaynak bakımında kısıtlı bir alanda kabin memurluğunun özellikle yereldeki tarihsel gelişimini yazabilmek için bu mesleğin duayen ve önemli isimlerini bilmek ve dahası onlarla iletişime geçebilmek kuşkusuz kaçınılmaz.
Bu hususta, yazarın hayli çaba sarf ettiğini hem referans listesindeki hayli uzun kaynak kişilerden hem de eserin başında yer alan teşekkür notundan anlıyoruz. Hele havacılık sektörü gibi meslek mensuplarının ve duayenlerinin pek nadiren hatıralarını yazdığı ve geriye yazılı ve görse pek malzeme bırakmadığı bir alanda araştırmacıların başka şansı da kalmıyor.
Dahası metin içinde yer alan başta birçok görsel olmak üzere yazarın oldukça kıymetli kişisel arşivlerden faydalandığı da görülüyor. Bu vesileyle kitabın titiz bir araştırmanın ürünü olduğunu söyleyebiliriz.
Nitekim yazar da araştırma serüvenini; “Ülkemizde kabin memurluğunun tarihini çözmek bazen kör kuyuda bir şeyler aramak gibi oldu zaman zaman. Hep aynı bildik bilgilerin dışına çıkamadığım, saatlerce uğraşıp sınırları geçemediğim ve umutsuzluğa kapılsam da araştırmaktan asla vazgeçmediğim zamanlar oldu. Sahaflarda eski kitaplarda, dergilerde, internet haberlerinde veya ulaşabildiğim tüm eskilerin anılarında aradım tarihe not düşeceğim gerçekleri.” şeklinde belirtmiş (s.12).
Kitabın adı ise kabin memurluğu mesleğiyle ilgili hayli ilginç bir sembolizmden mülhem. Zira, dünyada yaygın olan kullanımıyla, üniformalarında tek kanatlı bröve taşıdıklarından böylesi bir isim gayet uygun düşmüş.
Çalışmanın İçeriği Hakkında başlıklı giriş bölümünde, eserin ortaya konulmasındaki iki temel motivasyon kaynağı belirtilmiş. Buna göre kitap ilkin; “Kabin memurluğu mesleğinin tarihini ve başlangıcından günümüze işe alım ve eğitim süreçleri ile çalışma şartlarının geçirdiği devinim hakkında daha önce yazılmış herhangi bir çalışmanın var olmaması” sebebiyle kaleme alınmışken; ikinci neden ise kabin memurluğu mesleğine ilişkin toplumda var olan yanlış algıyı düzeltebilmek olarak gerekçelendirilmiştir.
Kabin Memurluğu Mesleğinin Tanımı ve Önemi adlı birinci bölümde kabin memurluğu mesleğiyle ilgili genel bilgilere yer verilmişken; Dünyada Sivil Havacılığın Ortaya Çıkışı ve Kabin Memurluğu Mesleği adlı ikinci bölümde ilk kabin memurunun tahmin edilenden ziyade bir uçak yerine zeplinde görev yaptığı ve dahası ilk kadın kabin memurlarının da dönemin uçak yolculuğunun hayli sarsıntılı ve rahatsız oluşu gereği rahatsızlanan yolculara daha iyi yardımcı olabileceği düşüncesinden hareketle hemşirelerden müteşekkil olduğu gibi havacılık tarihinin ilgi çekici detaylarıyla karşılaşılmaktadır. Benzer şekilde, her daim görselliğe verilen önem ile karakterize olan bir meslek olarak ilk erkek kabin memurlarının üniformalarının daha çok askeri kadın kabin memurlarının ise daha önce bahsedildiği gibi hemşire üniforması özelliği taşıdığı da zikredilmeli.
Ülkemizde kabin memurluğunun tarihsel gelişiminin incelendiği üçüncü bölümde ise, ilk kabin memurlarının 1946 yılında sayın alınan DC-3 uçaklarında havacı kadın kamarot ismi altında çalıştırılan üç kadın memurla başlaması yanında ilk şehit hostesten cinsiyetçi bir biçimde kadın kabin memurlarına hostes yerine ‘hoş kızlar’ denilmesine ve dahası kabin memurluğu meslek mensuplarının dernek gibi sivil toplum örgütleri çatısı altındaki örgütlenme geçmişlerine ilişkin önemli detaylara yer verilmiştir.
Kitabın izleyen bölümleri olan Acil Durumlarda Kabin Memuru Performansları adlı dördüncü, Kabin Memuru Eğitimleri adlı beşinci ve Kabin Memuru Adayının Rehberi adlı altıncı bölümleri kabin memurluğu tarihine ilişkin olmaktan öte daha ziyade kabin memurluğu eğitiminde kullanılabilecek bir referans eserin bölümleri görünümündedir.
Bu durum, kitaba ilişkin önemli eleştirilerden birinin getirilmesine zemin hazırlamaktadır. Zira, yazarın hem kitabın içinde hem de arka kapaktaki tanıtımda; “…elinizdeki bu eser, havayolu mülakatlarına girmeye hazırlanan adaylar ve üniversitede Sivil Havacılık Kabin Hizmetleri okumayı düşünen öğrenci adayları ve bu bölümlerde okuyan öğrenciler için önemli bir rehber niteliğindedir.” şeklinde açıklamadan anlaşıldığı üzere kabin memurluğuna ilişkin rehber nitelikteki bir referans eser yoksunluğu böylesi bir yapılandırma ve kurguya neden olmuştur.
Kitap bu haliyle ilk üç bölümden müteşekkil bir kabin memurluğu tarihi kitabı ile kalan üç bölümden oluşan ve kabin memuru eğitimlerinde kaynak olarak kullanılabilecek bir eserin birleşiminden oluşuyor gibi gözükmektedir.
Yine de böylesi ilgi çekici ve kendi mesleğinin tarihini ulaşabildiği tüm kaynaklara erişerek yazma girişimi hayli takdire şayandır ve havacılık sektöründeki diğer meslek mensuplarına da örnek olması gerektir.