Kitap notları bölümümüzde bu defa, tam adı “Devlet, Aktör ve Değişim – 1983-2013 Yılları Arası Türk Havayolu Taşımacılığı Alanında Kurumsal Değişim” olan eseri ele alıyoruz.
(ISBN: 978-605-242-777-4)
Kitap, akademisyen Akansel Yalçınkaya tarafından kaleme alınmış.
Çalışma zaten, Akansel Yalçınkaya’nın 2018 yılı Ocak ayında Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde başarıyla savunduğu doktora tezinin gözden geçirilmiş hali.
2020 yılı Eylül ayında Beta Basım Yayım’dan çıkan kitap, 262 sayfa.
Çalışma toplam altı bölümden oluşuyor.
Akansel Yalçınkaya, ilk üç bölümde incelediği konunun teorik kısmını ortaya koyuyor.
Sonraki üç bölümde ise Türkiye’deki sivil havacılık sektöründe 1983-2013 yılları arasında yaşanan dönüşümü ele alıyor.
Yalçınkaya’nın 1983 yılını bir çıkış noktası olarak kabul etmesinin temelinde, o yıl kabul edilen 2920 sayılı sivil havacılık kanunu yatıyor.
Bu kanunla birlikte Türkiye iç hat pazarının serbestleşmesinin ve çok sayıda yeni havayolu şirketinin kurulmasının önünün açılırken, yine 1983’te çıkan bir başka kanunla bir KİT olarak tanımlanan THY, 1984 yılında özelleştirme kapsamına alınır.
1983-2013 arasında yaşanan daha bir çok önemli gelişme yer verilen 4. bölümün girişinde ayrıca, Türkiye sivil havacılık sektöründe 1930’lu yıllardan itibaren yaşananlar da bir özet olarak sunuluyor.
Kitabın 5. bölümü araştırmaya ayrılmış.
Söz konusu araştırma, bir örgütsel alan olarak Türk havayolu taşımacılığının 1983-2013 yılları arasındaki gelişimi ve değişiminde devletin rolünü anlamayı ve açıklamayı hedefliyor.
Akansel Yalçınkaya’nın bu araştırması, 2014-2017 arasında yaklaşık üç yıl sürmüş.
Yalçınkaya bu çerçevede havayolu şirketlerinden 11 üst düzey yönetici, terminal işletmesinden bir, ulaştırma bakanlığı, SHGM ve DPT’den dört, havayolu taşımacılığı sektöründeki STK’lardan üç yönetici ve bu alanda uzman üç akademisyen ve tarihçi ile görüşmelerde bulunmuş.
Kitabın 6. ve son bölümü, işte bu araştırmalardan elde edilen bulguları içeriyor.
Bu bölüm, belli başlı olgulara göre üç ana alt bölüme ayrılmış.
İlk ana alt bölümün birinci maddesi, sektörün serbestleştirilmesine ilişkin sonuçlara ayrılmış. 1980’li yıllarda önce başbakan yardımcısı sonra başbakan olarak, sivil havacılık sektörünün serbestleştirilmesinde Turgut Özal’ın çok önemli katkıları olduğu anlaşılıyor.
İkinci maddede, ticari açıdan son derece kritik sonuçları olan slot tahsis işine değinilmiş. Türkiye’deki slot tahsis yönetiminin önce 1992 yılında THY’nin kontrolüne verilmesi ve 2005 yılında THY’den alınarak DHMİ bünyesinde kurulan birime aktarılması ve bunun sonuçları anlatılmış.
Üçüncü maddede, 2001 yılında havayolu şirketlerine verilen bilet fiyatı belirleme serbestisi ele alınmış.
Dördüncü maddede, 2003 yılında Türkiye iç hat pazarının tam anlamıyla serbestleştirilerek özel girişimlerin önünün açılması irdelenmiş.
Daha sonra ikinci ana alt bölüm geliyor.
Yazar burada, devletin, havacılık sektöründe yeni kurum oluşturmaya yönelik kültürel, teknik ve özgün kurumsal işleri ele almış.
Üçüncü ana alt bölümde ise devletin, havacılık sektöründeki oturmuş kurumları ve anlayışları yıkmaya/bozmaya yönelik politik kurumsal işlere değinilmiş.
Neticede Akansel Yalçınkaya’nın, hem akademik yapısı hem de içerdiği yoğun bilgi bakımından son derece başarılı bir eser ortaya koyduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.
Bu çok kıymetli çalışmayı herkesin okumasını tavsiye ediyorum.