Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa Birliği (AB), 17 yıldır süregelen Boeing – Airbus meselesinde bir anlaşmaya vardı.
Taraflar, bir önceki Amerikan başkanı Donald Trump döneminde karşılıklı olarak yolcu uçaklarının yanı sıra peynir, sigara, alkollü içecekler gibi çok sayıda üründe uygulanmaya başlayan ilave gümrük vergilerini beş yıllığına askıya aldı.
Söz konusu uzlaşma, ABD Başkanı Joe Biden’ın Avrupa ziyareti çerçevesinde gerçekleşti.
Beş yılın sonuna kadar Boeing – Airbus çatışmasının tamamen sona erdirilmesi hedefleniyor.
Hatırlanacağı üzere ABD ve AB birbirlerini, yolcu uçağı üretimi yapan Boeing ve Airbus firmalarına usulsüz bir biçimde devlet yardımı yapmak ve dolayısıyla haksız rekabete yol açmakla suçluyordu.
Böylece Joe Biden’ın göreve gelir gelmez üzerine büyük bir önemle eğildiği Batı blokunun yeniden toparlanması hususunda çok kritik bir adım atılmış oldu.
Zaten ABD Ticaret Temsilcisi Katherine Tai konu hakkında yaptığı açıklamada, ABD ve AB’nin yolcu uçağı üretiminde özellikle Çin’e karşı ne gibi işbirlikleri yapılabileceğine dair çalışacaklarını belirtti.
Katherine Tai ayrıca, diğer devletler kendi uçak üretimi sanayilerini kurup geliştirirken, ABD ve AB’nin kavga etmekten buna dikkat edemediklerini söyledi.
ABD ve AB arasında kurulacak bir çalışma grubu, piyasa şartlarında finansman sağlanması, Ar-Ge desteklerinde şeffaf davranılması, kendi şirketine diğer tarafa zarar verecek bir destekten kaçınılması ve piyasa dışı uygulamalara (Çin kast ediliyor) karşı birlikte hareket edilmesi konularına odaklanacak.
Boeing – Airbus Anlaşmazlığı
İki dev şirketin ve dolayısıyla devletler grubunun 17 yıllık mücadelesi şu şekilde gelişti:
2004: ABD ve AB usulsüz devlet yardımları konusunda birbirlerini suçlayarak hukuki mücadeleye girişti.
2005: Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), konuyla ilgili soruşturma başlattı.
2006: Airbus, A350 adlı yeni bir uçak geliştireceğini duyurdu ve şirkete ortak olan devletlerden destek talep etti.
2009: DTÖ, Airbus’a yapılan bazı yardımların, ihracatla ilgili sübvansiyon kurallarını ihlal ettiğine karar verdi.
2010: DTÖ, AB’nin Airbus A380 projesine yaptığı yardımı durdurmasını istedi. ABD’nin A350 konusundaki talebini ise reddetti.
2011: DTÖ, Airbus A380 konusunda verdiği kararı biraz yumuşatırken, AB’nin Boeing’in usulsüz devlet desteği aldığına ilişkin iddialarını destekledi.
2012: ABD, DTÖ’nün bu kararına itiraz etti fakat bu itirazı kabul edilmedi. ABD ve AB birbirlerini suçlamaya devam etti.
2013: Boeing, 777X projesini tanıttı ve bununla ilgili olarak 9 milyar USD’ye yakın bir vergi teşviki aldı.
2014: AB, Boeing’in 777X projesiyle ilgili ayrı bir şikayet başvurusunda bulundu.
2016: DTÖ, Airbus konusunda vermiş olduğu kararlara AB’nin uymadığını açıkladı. Diğer taraftan, 777X konusunda AB’nin yaptığı başvurudaki iddiaların haklı olduğunu duyurdu.
2017: DTÖ temyiz mahkemesi, ABD’nin itirazı doğrultusunda, 777X konusunda alınan kararı bozdu. Ayrıca AB’nin 2004 yılında bu yana ABD’ye karşı geliştirdiği haksız rekabet iddiasının da geçersiz olduğunu belirtti. AB itiraz etti, ancak sonuç alamadı.
2018: DTÖ, Airbus konusunda vermiş olduğu kararlara AB’nin uymadığını bir kez daha teyit etti.
2019: DTÖ, ABD’nin Washington eyaletinin Boeing’e sağladığı vergi desteklerinin durdurulmadığını açıkladı. Taraflar arasındaki karşılıklı suçlamalar devam etti.
DTÖ Tahkim Kurulu, ABD’nin AB ihraç ürünlerine yıllık 7,5 milyar USD’ye kadar ilave gümrük vergisi uygulayabileceğine hükmetti.
ABD bunun üzerine Airbus üretimi yolcu uçaklarına %10, AB mahreçli diğer bazı ürünlereyse %25 oranında ilave vergi koydu.
2020: ABD, Airbus üretimi uçaklara uyguladığı ilave vergiyi %10’dan %15’e yükseltti. Bu arada DTÖ, AB’nin de ABD ihraç mallarına yıllık 4 milyar USD’ye kadar ilave gümrük vergisi uygulayabileceğine hükmetti.
2021: Yeni başkan Joe Biden’la birlikte işler değişti. Mart ayında, ilave vergilerin dört aylığına askıya alınmasına karar verildi. Ve yukarıda da belirttiğim üzere, 15 Haziran günü varılan anlaşma sonucunda ilave vergiler beş yıllığına durduruldu.