Pan Am at War adlı kitabı okurken, tarihin derinliklerinden, ilginç bir havayolunun varlığından haberim oldu.

Kolombiya’da kurulan şirketin adı SCADTA.

SCADTA, İspanyolca Sociedad Colombo Alemana de Transportes Aéreos ifadesinin kısaltması.

Şirketin Almancası ise Deutsch-Kolumbianische Luftverkehrsgesellschaft şeklinde.

Almancasını da yazıyorum zira SCADTA’yı ilginç kılan şey aslında bu.

Birinci Dünya Savaşı’nı takip eden dönemde Almanya, ülke dışında gerçekleştirilecek girişimleri maddî değilse bile manevî açıdan teşvik ediyordu.

Bir grup Alman iş adamı, 5 Aralık 1919 tarihinde Kolombiya’da bir havayolu kurulmasına ön ayak oldu. Yeni havayolu, 5 Eylül 1920’de faaliyetine başladı.

O yıllardaki diğer tüm havayolları gibi önceleri sadece hava posta taşıması yapıldı. SCADTA’nın ilk uçakları, ülkemizde Devlet Hava Yolları‘nın ilk filosunda da yer alan, Alman yapımı Junkers F13’lerdi. Bu uçakların tekerlekleri yerine dubalar monte edilerek, su üzerinde iniş/kalkış yapma kabiliyeti sağlandı.

SCADTA kısa süre sonra, ABD’ye uçuş izni için çalışmalara başladı. Fakat şirketin Alman mülkiyetinde olması, Amerikalıları temkinli davranmaya zorladı. Kolombiyalı havayolunun 1920’lerin ortalarından itibaren ABD’ye yaptığı seferlere hep şüpheyle bakıldı.

İş bununla da kalmadı. O dönemde ABD’nin kontrolünde bulunan Panama Kanalı, SCADTA için her zaman yasaklı bölgeydi.

ABD hükümeti öte yandan, Güney Amerika’ya uçuşlarda Pan Am’ı destekledi.

Bu arada çok ilginç bir şey yaşandı. Almanya’da iktidara gelen Nazi partisinden rahatsız olan ve o dönemde şirketin ana hissedarı konumuna gelmiş olan Avusturya kökenli sanayici Peter Paul von Bauer, bir tedbir amacıyla Pan Am ile çok gizli bir hisse devir sözleşmesi imzaladı.

Ön planda SCADTA’nın çoğunluk hissesinin sahibi Peter Paul von Bauer’miş gibi görünürken, arka plandaki hâkim aslında Pan Am’dı.

Anlaşma o kadar gizli tutuldu ki gerek Pan Am ve gerekse ABD yönetiminden bile çok az kişinin bundan haberi vardı.

2. Dünya Savaşı başlayınca, ABD’nin Güney Amerika’da faaliyet gösteren Alman sermayeli havayollarına yaklaşımı daha da sertleşti.

İlgili devletlerle temasa geçilerek, söz konusu havayollarının satın alınarak millîleştirilmesi talep edildi. Bunların arasında SCADTA da vardı.

Gelgelelim, şirketin asıl sahibinin Pan Am olduğu ortaya çıkınca büyük bir şok yaşandı. Karşılıklı suçlamalar yöneltildi. Pan Am’ın efsanevî kurucularından Juan Trippe’ye Nazi sempatizanı diyen bile oldu.

Neticede 1940 yılında, SCADTA ile Kolombiya devletine ait havayolu Servicio Aéreo Colombiano (SACO) birleştirildi ve Aerovias del Continente Americano (Avianca) adlı yeni bir havayolu kuruldu. Bundan bir kaç gün sonra, şirketin tüm Alman personeli işten çıkarıldı.

Günümüze geldiğimizde; Avianca, halen faaliyet gösterenler arasında dünyanın en eski ikinci havayolu ünvanıyla ve 150 uçaklık filosuyla uçuşlarına devam ediyor.