Bu haftaki pazar yazımızda, Sovyetler Birliği döneminde üretilen geniş gövdeli yolcu uçağı, İlyuşin Il-86’yı ele alıyoruz.

Amerikalıların “Camber” şeklinde adlandırdığı İlyuşin Il-86, Sovyetler Birliği’nin geliştirdiği ilk geniş gövdeli yolcu uçağı.

1970’lerde İlyuşin Tasarım Bürosu tarafından tasarlanan uçak, 26 Aralık 1980’de hizmete girmişti.

Il-86, Boeing 747, McDonnell Douglas DC-10 ve Lockheed L-1011 TriStar gibi Batılı geniş gövdeli uçaklara bir cevap iddiasıyla tasarlanmıştı.

Ancak, ekonomik durgunluk ve Sovyetler Birliği’nin teknolojik yetersizlikleri sebebiyle geliştirme süreci önemli gecikmelere uğradı. 1980 Moskova Olimpiyatları‘na kadar hazır olması planlanan Il-86, bu hedefe de ulaşamadı.

Teknik Özellikler ve Tasarım

• Yolcu Kapasitesi: 320 – 350 yolcu
• Motorlar: Dört adet Kuznetsov NK-86 düşük by-pass oranlı turbofan motor
• Seyir Hızı: Mach 0.78 – 0.82 (831 – 871 km/saat)
• Menzil: Yaklaşık 5.000 km (2.700 deniz mili)
• Maksimum Kalkış Ağırlığı (MTOW): 215.000 kg (474.000 lbs)
• Öne Çıkan Tasarım Özellikleri:
  • Yolcuların bagajlarını kendilerinin yerleştirdiği “Bagaj Yanında” adlı yenilikçi bir sistem bulunuyordu. Fakat pratikte verimsiz olduğundan bu sistem nadiren kullanıldı.
  • Yolcu kabini, 3 – 3 – 3 koltuk şeklinde bir oturma düzeninde ve dönemine göre oldukça geniş bir gövdeye sahipti.

Operasyonel Geçmiş

Il-86, öncelikli olarak Aeroflot tarafından işletildi ve Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra bazı eski Sovyet ülkelerinin havayolları tarafından kullanıldı. Ancak, sadece üç adet uçak Sovyetler Birliği dışında (Çinli Xinjiang Airlines) satıldı.

Bu uçaklar Moskova’dan Havana, Buenos Aires ve Rio de Janeiro gibi uzun mesafeli rotalarda, yakıt ikmali yapılarak kullanıldı.

2000’li yıllarda gürültü ve yakıt verimliliği düzenlemeleri nedeniyle, Il-86’nın Avrupa Birliği ve ABD’de uçması yasaklandı. Bu sebeple kademeli olarak hizmetten çekildi ve son ticari Il-86, 2011 yılında emekliye ayrıldı.

Askerî ve Özel Kullanım

Bazı Il-86 uçakları, Rus Hava Kuvvetleri tarafından hava komuta merkezi olarak kullanılmak üzere modifiye edildi. Bu versiyonlar Il-80 olarak adlandırıldı ve NATO kod adı “Maxdome” olarak kaydedildi.

Zorluklar ve Kısıtlamalar

• Eski motor teknolojisi, Il-86’nın Batılı rakiplerine göre daha fazla yakıt tüketmesine sebep oldu.
• Geniş gövdeli bir uçak olmasına karşın yetersiz kalan menzil, Boeing 747 ve McDonnell Douglas DC-10 gibi uçaklarla rekabet edebilmesini zorlaştırdı.
• Sovyetler Birliği’ndeki merkezi üretim ve dağıtım sistemi, uçağın serbest ticari satışına izin vermedi ve bu da pazarını ciddi şekilde sınırladı.

Kazalar ve Olaylar

Il-86, görece emniyetli bir işletme geçmişine sahipti. Dört büyük kaza yaşanmış olmasına rağmen, bunların hiçbiri yolcu ölümleriyle sonuçlanmadı. En ölümcül kaza 2002 yılında Moskova’da yaşandı ve 14 mürettebat hayatını kaybetti.

Son Kullanım ve Miras

• 2020 itibarıyla, sadece 3 adet Il-86VKP askeri versiyonu Rus Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır.
• Il-86’nın yerine Il-96 adı verilen bir model geliştirilmiştir. Bu yeni model, aerodinamik olarak daha gelişmiş olup daha verimli motorlara sahiptir.
• Il-86, Sovyet havacılığı için önemli bir kilometre taşı olsa da Batılı muadillerine kıyasla teknolojik açıdan yetersiz kalmıştır.
• 15 sene süre zarfında bu uçaklardan sadece 106 adet üretilmiştir.

Sonuç

İlyuşin Il-86, Sovyet havacılık tarihinde önemli bir dönüm noktası olmasına rağmen, geliştirme sürecindeki gecikmeler, eskiyen teknoloji ve verimsizlikler sebebiyle Batılı rakipleriyle rekabet edememiştir. Günümüzde yalnızca birkaç askeri modifikasyonu kullanılmakta olup, mirası Il-96 modeli ile devam etmektedir.

Bundan üç yıl kadar önce, Ukrayna’yı işgal girişimi tam manasıyla bir çıkmaza giren Rusya’nın, uygulanan Batı yaptırımlarına karşı bir çare olarak eldeki Il-86 ve Il-96 tipi uçakları kullanacağı ve hatta bunların üretimine yeniden başlayacağı yönünde haberler duyulmuştu.

Fakat şimdiye kadar bu yönde somut herhangi bir gelişme yaşanmadı.