Özellikle uzun süren uçak yolculuklarında, havayolu şirketleri tarafından yolculara ikram edilen yiyecek ve içeceklerin niteliği ve miktarı büyük önem arz ediyor.

Sekiz saati aşan ve uzun menzilli (Extended Range) şeklinde tâbir edilen uçuşlarda bir çok havayolu şirketi yolcularına iki kez yemek servisi sunuyor.

Standart olarak sunulan menüler genelde farklı bir çok seçeneğe sahip ve doyurucu olsa da tıbbî, dinî veya diyete ilişkin tercihler sebebiyle özel yemek (Special Meals) seçimi yapmak isteyen yolcular bulunabiliyor.

Uçak yolculuklarında özel yemek uygulamalarının başlangıcı, musevî inanç sistemine göre hazırlanan koşer yemek seçeneği çerçevesinde 1960’lı yıllara kadar uzanıyor.

Daha sonraları British Airways, 1970’li yıllarda başlattığı Concorde seferlerinde, arzu edenlere vejetaryen menü ikram ederek bu konuda öncülük etmişti.

Yine British Airways tarafından 1992 yılında hazırlanan ve Havayolu 101 arşivinde bulunan bir “Special Meals” kataloğu, şirketin bu konuya olan hassas yaklaşımını göstermesi açısından son derece önemli.

Yıllar içerisinde havayolu sektöründeki özel yemek uygulamaları giderek çeşitlendi.

IATA, özel yemekler için dört harfli bir kod sistemi geliştirerek, sektör genelinde bir standardizasyon sağladı.

Günümüzde IATA tarafından tanımlanmış 21 farklı özel yemek bulunuyor.

Bununla birlikte, bazı havayolu şirketleri, yolcu tercihlerini de göz önünde bulundurarak, özel yemek seçeneklerini artırdılar.

Örnek vermek gerekirse, Singapore Airlines’ın özel yemek seçenekleri, çeşitlilik açısından bir hayli dikkat çekiyor.

Özel yemeklerin büyük bölümü ikram firmaları tarafından üretilirken; koşer, hindu, müslüman yemeği gibi dinî hassasiyetlerin olduğu seçenekler, bu konuda uzmanlaşmış firmalar tarafından üretilerek, ikram firmalarına aktarılmaktadır.

İstatistikî olarak elimizde çok fazla veri olmamakla birlikte, eski tarihli bir araştırmaya göre, US Airways’in 2000 yılında ikram ettiği özel yemek oranı %2 mertebesindeydi.

Son yıllarda kişilerin, beslenme alışkanlıklarına her zamankinden daha fazla özen gösterir hale gelmesi, havayolu şirketlerin de bu konuya daha fazla eğilir olmasını beraberinde getirdi.

Özel yemeklerle ilgili alerji hassasiyetini bir adım öteye taşıyan SWISS, Avrupa Alerji Araştırma Kurumu (ECARF – European Centre for Allergy Research Foundation) ile yapmış olduğu bir işbirliği sonucunda, sektörün ilk “Alerji-Duyarlı Havayolu Şirketi” unvanını kazandı.

SWISS, yolcularına sunduğu özel yemeklerin yanı sıra, kabin içerisinde ve özel yolcu salonlarında da alerjik olmayan bir ortam sağladığını belirtiyor.

Buna ilave olarak, SWISS kabin ekipleri, alerji kaynaklı acil durumlara müdahale konusunda da eğitim alıyor ve gerektiğinde yolculara ilaç desteğinde bulunabiliyor.

Dünya genelinde özellikle uçakla seyahat eden kişilerin beslenme alışkanlıklarındaki değişiklikler, müşteri odaklı havayolu şirketlerinin önümüzdeki yıllardaki özel yemek menü seçeneklerini daha da çeşitlendirmelerine yol açacak gibi görünüyor.

IATA Özel Yemek (Special Meal) Kodları

Bunlara ilave olarak bazı havayolu şirketleri tarafından kullanılan IVML, JPML, NFML, OBML gibi özel yemek kodları da bulunmaktadır.