Yolcu uçağı üretimindeki güncel rakamlara bakıldığında, genel fotoğraf daha net görülebilmekte.
2009 yılı rakamlarına göre Airbus’ın yıllık uçak üretimi 498 adet olarak gerçekleşmiş.
Bu rakam Boeing’te 481, Embraer’de 244 ve Bombardier’de 302.
Üretilen toplam koltuk kapasite miktarında Airbus ve Boeing’in diğer iki üreticiye göre çok daha farklı bir biçimde ileride olacağını söylemek yanlış olmayacaktır.
Zira Embraer ve Bombardier’in ürettiği uçaklar daha ziyade 100 civarında koltuğa sahip bölgesel tipte oluyor.
Airbus ve Boeing’in portföyünde ise 330/340, 380, 777, 747 gibi yüksek kapasiteli uçaklar da bulunuyor.
Ağırlıklı olarak sattıkları ise A320 ve B737 gibi dar gövde-orta menzilli tayyareler; 150-160 koltuk kapasitesi mertebesinde.
Her şeye rağmen Embraer ve Bombardier’i geldikleri bu nokta için tebrik etmek gerekiyor. İstikrarlı büyümelerini devam ettirebilirlerse, önümüzdeki yıllarda A320 ve B737 ailelerin yeni rakipleri olabilirler.
Brezilyalı Embraer 1969′da kuruldu. Ancak kendi ayakları üzerinde durabilir hale gelişi ancak 1994 yılında gerçekleştirilen özelleştirmeden sonra oldu. Piyasaya sürdükleri yeni modellerle geleceğe uzanmaya çalışıyorlar.
Kanadalı Bombardier’in havacılık üretimi bölümü 1986 yılında kuruldu. Brezilyalı rakibi onlar da son yıllarda yaptığı atakla yeni modeller üreterek piyasadaki yerini sağlamlaştırmaya gayret ediyor.
Bu dört marka dışındaki yeni girişimlere de göz atmamız gerekiyor:
Belki de önümüzdeki yıllarda piyasada var olması en muhtemel olan yeni uçak. Çünkü üretici firma Çin.
Çin’in sadece iç hatlarında kullanılması bile bu uçağa belli bir pazar payı sağlayabilir. 2010 yılında ilk teslimatın yapılması hedefleniyor.
ARJ21 ile ilgili olarak altını çizmem gereken üç nokta var:
- Bu tayyarenin üretim programı 19 farklı ABD ve AB firması tarafından destekleniyor. Örneğin motorları General Electric sağlıyor.
- 2015 yılına gelindiğinde senelik üretim ancak 30 adete ulaşmış olacak.
- Maksimum koltuk sayısı 105; yani bölgesel uçak kategorinde.
Japonların iki dev firması Mitsubishi ve Toyota tarafından üretilecek. Adı üzerinde bu da bir bölgesel jet. Koltuk kapasitesi 100′ün altında ve 2015 yılından evvel hazır olması beklenmiyor. Japon havayolu firmalarının ve belli bazı ABD’li bölgesel besleyici havayolu şirketleri bu tayyare için pazar oluşturabilir ama finansal açıdan bu proje kendisini kurtarabilir mi; orası büyük bir soru işareti.
Rusya’nın, SSCB dönemindeki gücüne duyduğu özlemin bir ürünü. Yine 100 kişinin altında bir kapasiteye sahip bölgesel bir tayyare. Üretim aşamasında rol alan firmaların arasında bir çok yabancı kurum yer alıyor. Üretim programının danışmanı Boeing desek, yeterli olacaktır sanırız. 2010 yılında ilk teslimatların yapılması planlanıyordu ama motor üretiminde yaşanan gecikme bunu engelledi. Alınan sipariş sayısı bu uçağı ileri götürmenin çok uzağında. Muhtemelen Rusya’nın bir devlet politikası olarak uzun yıllar sübvanse edilecektir.
Görüleceği üzere, tayyare piyasasını domine etmiş olan Airbus ve Boeing dışındaki üreticiler daha ziyade 100 koltuklu bölgesel uçak pazarı için rekabet etmekteler. Üretim miktarları, en azından yakın gelecekte, bir hayli sınırlı. Ayrıca uçak üretimi gibi emniyet kavramının çok ön planda yer aldığı bir sektörde yeni bir ürün üretim piyasada yer kapmak bir hayli güç.
Ancak özellikle iç hat pazarı büyük potansiyele sahip Çin’in bu işte belli bir seviyeye gelebileceğini ön görebiliriz. Diğerlerinin işi çok zor görünüyor.