“End-Around Taksi Yolu” ne demek; biliyor musunuz?

Ülkemiz sivil havacılık camiasının gündemine, İstanbul İGA Havalimanı ile giren bu uygulama, hava trafiğinin çok yoğun olduğu havalimanlarındaki sıkışıklığı bir nebze olsun hafifletmeyi amaçlıyor.

Bu kelimenin -en azından şimdilik- tam bir Türkçe karşılığı bulunmuyor.

“Sonun etrafında” şeklinde tercüme edebileceğimiz end-around, havalimanı pistlerinin baş veya sonunun etrafından dolaşacak şekilde inşa edilen taksi yollarını tanımlamak için kullanılıyor.

End-around taksi yolları sayesinde özellikle paralel operasyon (aynı anda iniş-kalkış) yapılan havalimanlarında, uçakların yerdeki hareketlerinde birbirlerinin önünü kesmesi ve bu yüzden havalimanı pist kapasitesinin düşmesi mümkün mertebe engelleniyor.

Mesela aşağıdaki örnek çizimlerin ilkinde, bir uçak sağ piste inerken, aynı anda sol pistten bir diğer uçak kalkış yapıyor.

İnen uçak, terminale ulaşmak için taksi yaparken sol pisti enlemesine kat etmek yerine, bu pistin sonuna inşa edilmiş olan end-around yolunu kullanıyor ve kalkan uçağı engellememiş oluyor.

İkinci örnekte de yine end-around taksi yolu sayesinde, inen bir uçakla, kalkış için hazırlanan diğer bir uçağın, yerdeki taksi sırasında birbirlerinin önünü kesmesi söz konusu olmuyor.

Bu yolu kullanan uçağın yerde kat ettiği mesafe uzamakla birlikte, end-around uygulaması, havalimanının toplam performansını olumlu yönde etkiliyor.

Bu sayede hem zaman hem de akaryakıttan tasarruf ediliyor.

Atlanta (ATL), Dallas (DFW) ve Detroit (DTW) havalimanlarındaki end-around uygulamasının sonuçları hakkında yapılan bilimsel bir çalışmaya şuradan ulaşabilirsiniz.

İstanbul Yeni Havalimanı’ndaki End-Around Taksi Yolu

2019 yılının Nisan ayında hizmete giren İstanbul Yeni Havalimanı’na ilişkin en fazla öne çıkan şikâyet konularından bir tanesi, uçakların yerde yaptığı taksi hareketinin süresinin aşırı derecede uzun olması.

Özellikle terminalin doğusundaki bölgelerden hareket eden uçakların, pist başına gelene kadar 25-30 dakika aralıksız bir biçimde taksi yapmak zorunda kaldığı biliniyor.

Aslında bu önemli sorunun kök sebebi, terminalin doğusundaki pistin (havalimanının üçüncü pisti) henüz tamamlanmamış olması.

Bununla birlikte, hem iniş sonrası hem de kalkış öncesi uçak içinde oldukça uzun bir süre geçiren yolcular, ister istemez havalimanının kendilerine farklı gelen noktalarına fazlasıyla odaklanıyor.

İşte bu noktalardan biri, yeni havalimanının ikinci pistinin (17/35) başında bulunan end-around taksi yolu.

Pist başına gitmek için terminalden hareket eden uçaklar, 16/34 pistinden yani 1 numaralı pistten kalkacaklarsa, ikinci pistin başında bulunan bu yolu kullanıyorlar.

Yukarıda da belirttiğimiz üzere, iniş yapan uçakları engellememek amacıyla yapılan bu bölüm, doğal olarak pist seviyesinin bir miktar altında kalıyor.

Dolayısıyla buradan geçen uçaklar, önce yokuş aşağı iniyor ve sonra da çıkıyor.

Daha önce böyle bir şeyle karşılaşmamış olan yolcular da bu duruma bakıp hayret ediyor.

Yukarıda da belirttiğimiz üzere, end-around taksi yolu sayesinde havalimanının pist kapasitesi ciddi bir biçimde artıyor.

Aşağıdaki videomuzda, İstanbul Yeni Havalimanı’ndaki uygulamanın güzel bir örneğini görüyoruz.

Biz kalkış öncesi 1 numaralı pist istikametinde end-around bölgesinde yokuş aşağı ilerlerken, Azerbaycan Havayolları’na ait bir uçak üzerimizden geçerek iniş yapıyor.