Geniş gövdeli yolcu uçakları arasında en kolay ayırt edilebilen modellerin başında Boeing 747 geliyor.
Elli seneyi aşkın bir süredir hem yolcu hem de kargo uçağı olarak hizmet veren Boeing 747’nin farklı bir çok versiyonu bulunuyor.
Bunların arasında belki de en az bilineni, Boeing 747SP adlı versiyondur.
SP, Special Performance, yani özel performans anlamına geliyor.
Burada özel performanstan kast edilen aslında, Boeing 747’nin menzilinin uzatılması ve seyir süratinin bir miktar artırılmasıdır.
Peki Boeing, neden böyle bir model üretmek istemişti?
1970’lerin başında 747’nin en önemli rakipleri, McDonnell Douglas DC-10 ve Lockheed L-1011 TriStar tipi uçaklardı.
Boeing, rakipleriyle bire bir yarışabilmek için, 747’nin daha küçük bir versiyonuna ihtiyaç duyuyordu.
Bunun yanı sıra, Pan Am ve Iran Air, Orta Doğu ile Amerika arasında, özellikle de New York – Tahran hattında duraklama yapmaksızın uçabilecek bir 747 modeli talep etmişlerdi.
Boeing işte bu iki ihtiyaca cevap verebilmek amacıyla, SP versiyonunu geliştirmeye başladı.
Yeni uçak ilk deneme uçuşunu 4 Temmuz 1975 tarihinde yaptı ve bir yıl sonra da Pan Am filosunda hizmete girdi.
Pan Am’ın yanı sıra aynı yıl Iran Air de iki adet SP teslim aldı.
1977 ve 1979 yıllarındaki gelen diğer iki uçakla birlikte Iran Air filosundaki Boeing 747SP sayısı dörde çıktı.
Boeing 747SP, o günkü diğer standart 747 modellerine göre 14 metre daha kısaydı. (56 metre vs. 70 metre)
Yolcu ve kargo kapasitesi de daha düşüktü.
Bununla birlikte, 747-100 modelinde 8.500 km olan menzil, SP modelinde 10.800 km’ye uzamıştı.
Aynı zamanda, SP’nin gövde uzunluğu ile yolcu ve kargo kapasitesi, rakip uçaklar DC-10 ve L-1011’le aynı seviyelere çekilmişti.
Boeing 747SP modelinden, 1976 – 1982 yılları arasında toplam 44 adet üretildi ve teslim edildi.
Sonraki yıllarda Birleşik Arap Emirlikleri’nden gelen özel istek üzerine bir SP daha üretildi ve 1989 yılında Abu Dabi Emirliği’ne teslim edildi.
Bu uçakları en uzun süre kullanan, biraz da mecburiyetten, Iran Air oldu.
1979 Humeyni Devrimi sonrasında Amerikan ambargosuyla karşılaşan ve yeni uçak satın almakta güçlük çeken İran, elindeki yolcu uçaklarını tüm zorluklara karşın çok uzun bir süre uçurmayı başardı.
Filodaki 747SP’ler, yaklaşık 40 sene kullanıldıktan sonra 2013 – 2016 yılları arasında birer birer emekli edildi.