Havacılık sektörünün en önde gelen alamet-i fârikalarından bir tanesi, hiç şüphesiz ki havalimanlarına verilen üç harfli kodlardır.
Öyle ki kimi havalimanları sadece bu üçlü kodlarıyla anılır hale gelmiştir.
Rezervasyon sistemleri bu kodları kullandığından, günümüzde özellikle online ortamlarda uçak bileti araması yaparken, IATA tarafından tahsis edilen havalimanı kodları ticarî açıdan büyük önem taşımaktadır.
Bu yüzden, 2019 yılında İstanbul’da yeni havalimanı faaliyete geçerken, IST kodunun dünya genelindeki bilinirliği sebebiyle Atatürk Havalimanı’yla kod takası bile yapılmıştı.
Atatürk Havalimanı’nın IATA kodu yeni havalimanına verilirken, yeni havalimanının “ISL” olan kodu ise Atatürk Havalimanı’na geçmişti.
IATA Havalimanı Kodları Ne Zaman Kullanılmaya Başlandı?
Öncelikle bu kodları IATA’nın tahsis ettiğini bir kez daha hatırlatayım.
Dolayısıyla yeni bir havalimanına kod verileceği veya mevcut bir kod değiştirileceği zaman, konuyla ilgili olarak bir havayolu şirketinin başvurması gerekiyor.
Mesela, İstanbul’daki yeni havalimanının kod tespit ve değiştirme süreçlerinde gerekli başvurular THY tarafından yapılmıştı.
Peki, havalimanlarının tanımlanmasında büyük işlev gören üçlü kodlar ne zamandan beridir kullanımda; biliyor musunuz?
Havalimanlarına kod verilmesi işlemi ilk olarak 1930’lu yıllarda, sivil havacılığın doğup geliştiği ABD’de başlamıştı ve bu kodlar sadece iki harften oluşmaktaydı.
Örneğin; Los Angeles Havalimanı “LA” şeklinde tanımlanmıştı.
Fakat havalimanı sayısının hızla artması, iki harften türetilebilecek kodları kısa sürede bitme noktasına getirdi.
Bunun üzerine, üç harften oluşan kodlara geçildi. İngilizce alfabedeki 26 harfin permütasyonuyla toplam 17.576 farklı kod türetilebiliyor.
Los Angeles Havalimanı’nın kodu, 1947 yılından itibaren “LAX” şekline dönüştü. Benzer biçimde Portland (PDX) ve Phoenix (PHX) havalimanlarının kodlarına da birer “X” eklendi.
Wright Kardeşler’in ilk başarılı uçuşlarını yaptığı Kitty Hawk için ise “FFA” (First Flight Airport) kodu uygun görüldü.
Ayrıca, birbirlerine 200 mil mesafeye kadar olan havalimanlarının kodlarının ilk iki veya son iki harfinin aynı olmaması kuralı benimsendi.
NYC (New York City), LON (Londra), WAS (Washington DC), BJS (Pekin) gibi metropoliten alanları kapsayan kodlar da türetildi.
Tabii bunlar genelde ABD’nin kendi inisiyatifiyle gerçekleştirdiği şeylerdi. Dünya genelinde bir standart oluşturmak amacıyla IATA, 1960’lı yıllarda devreye girerek havalimanlarına kod verilmesi işlemini zapturapt altına aldı (Resolution 763).
Aynı tarihlerde ülkemizde İstanbul Yeşilköy Havalimanı için “IST”, Ankara’da ise Etimesgut Havalimanı için “ANK” ve Esenboğa Havalimanı için “ESB” kodları tercih edildi.
IATA’nın “Location Identifier” yani konum tanımlayıcı şeklinde ifade ettiği bu kodlar zamanla havalimanı haricindeki yerlere de verildi. Tren istasyonları, limanlar, otobüs durakları ve helikopter pistleri de kapsam altına alındı.
Günümüzde 9.000 kadar havalimanının yanı sıra 800 kadar tren istasyonu, 250 kadar otobüs durağı, 150 civarında heliport ve 60 kadar liman, üç harften oluşan bu kodları taşıyor.
Daha ziyade uçuş planlaması, hava trafik hizmetleri gibi konularda kullanılan ve yine havalimanlarını tanımlamaya yarayan dört harfli ICAO kodları içinse, “Havalimanı ICAO Kodu Nedir?“ başlıklı yazımıza bakabilirsiniz.